Górsk

 

Górsk jest dość rozległą miejscowością wiejską, położoną 11 km na zach. od centrum Torunia.
 
W 1233 r. po raz pierwszy nazwa Gorzk, odnosząca się to tutejszej wyspy wiślanej, jest wymieniana w dokumencie lokacyjnym Torunia, w którym jest ona przekazana Toruniowi jako jego uposażenie.
Wieś ponownie lokowana w 1346 r., podlegała komturii toruńskiej.

W 1457 r. została nadana przez króla Kazimierza Jagiellończyka miastu Toruniowi, stanowiąc jego własność wchodzącą w skład terytorium miejskiego Torunia aż do rozbiorów.

W administracji kościelnej Górsk należał do sąsiedniej parafii w Starym Toruniu. Jednak w XVI w. tamtejszy kościół popadł w ruinę, a Górsk przyłączono do parafii staromiejskiej Świętojańskiej w Toruniu.

W 1594 r. władze Torunia sprowadziły tu osadników z Holandii - prześladowanych tam menonitów (olendrów), którzy zajęli się rekultywowaniem tu obszarów zalewowych. Jednak już po synodzie protestanckim w Toruniu w 1595 r. władze Torunia przestały tolerować menonitów na swoim terytorium i odnawiały kontrakty osadnicze tylko tym, którzy przeszli na kalwinizm lub luteranizm. Dla wsparcia konwersji pod patronatem i z inicjatywy Rady miejskiej toruńskiej wybudowano w Górsku w latach 1612-1614 zbór kalwiński p.w. Świętego Krzyża (zobacz niżej).

W okresie rozbiorów większość menonitów uległa zniemczeniu i przeszła na protestantyzm (kalwinizm, luteranizm), a po II wojnie światowej opuścili Górsk. Kościół przyłączono najpierw do rzymsko-katolickiej parafii Wniebowzięcia NMP w Toruniu, a w 1953 r. parafię usamodzielniono.

 

Chaty mennonickie w Górsku istniały jeszcze przed II wojną światową.

 

Ok. 1750 r. po raz pierwszy na ziemiach polskich rozpoczęto w Górsku uprawę tulipanów.

 

Z Górska pochodził i tu został pochowany Ernst Lambeck (1814-1892) - toruński księgarz i drukarz niemieckiej narodowości, wydawca pierwszego na ziemiach polskich wydania epopei narodowej - „Pana Tadeusza” Adama Mickiewicza.

 

 

19 października 1984 r. w Górsku funkcjonariusze Służby Bezpieczeństwa dokonali porwania ks. Jerzego Popiełuszki. Wydarzenie to upamiętnia stosowny pomnik-krzyż.

 

 

Rozwój protestantyzmu spowodował wybudowanie w leżącym na terytorium toruńskim Górsku w latach 1612-1614 pod patronatem i z inicjatywy Rady miejskiej toruńskiej kościoła ewangelickiego p.w. Świętego Krzyża (faktycznie budowę kościoła sfinansował Daniel Esken, należący do jednej z najbogatszych rodzin patrycjuszowskich Torunia; zobacz: Dom Eskenów). Kościół ten - początkowo kalwiński - miał wspierać konwersję tutejszej ludności, w większości menonitów, sprowadzonych przez władze Torunia w 1594 r. Po zniszczeniach w czasie najazdu Szwedów w 1658 r. kościół został odbudowany w latach 1661-1687, a pieczę nad nim przejęli luteranie, posiadając go do 1946 r. Odtąd kościół służy katolikom.

 

Kościół w skromnym stylu manieryzmu, salowy, od zachodu sygnaturka zwieńczona barokowym hełmem i chorągiewką z datą 1687.

Świątynia posiada bogate i cenne wyposażenie, na które składa się m.in.:

Wnętrze nakryte stropem płaskim z dobrej klasy artystycznej polichromią z 1694 r. wykonaną przez Johanna Tiedemanna starszego (ok. 1640-1706) z Torunia (mającego swój dom i warsztat przy ul. Sukienniczej 16 na Nowym Mieście), przedstawiającą sceny ze Starego i Nowego Testamentu. Ta bogata pod względem zawartych w niej treści i zastosowanych motywów ornamentalnych kompozycja obejmuje szereg scen o ikonografii typowej dla ideologii protestanckiej, łącząc typologicznie tematy ze Starego i Nowego Testamentu oraz wprowadzając motywy zaczerpnięte z epoki i otoczenia twórcy.

Tego samego mistrza jest też typologiczny cykl obrazów z chóru muzycznego.

 

 

 

Muzeum jest elementem składowym Centrum Edukacji Młodzieży im. bł. ks. J. Popiełuszki, zlokalizowane jest w sąsiedztwie kościoła.
Obiekt powstał z inicjatywy Zgromadzenia Świętego Michała Archanioła w ramach partnerstwa z Urzędem Marszałkowskim Województwa Kujawsko-Pomorskiego w Toruniu. Ideą powstania kompleksu oraz Muzeum ks. Jerzego Popiełuszki było postawienie żywego pomnika pamięci błogosławionego ks. Jerzego Popiełuszki, tutaj, gdzie w październiku 1984 r. ks. Popiełuszko został brutalnie porwany przez oficerów ówczesnej Służby Bezpieczeństwa a następnie bestialsko zamordowany.

 

Muzeum Regionalne w Górsku jest drugim obiektem muzealnym w tej miejscowości. Oba usytuowane są po sąsiedzku. Muzeum posiada zbiory rodzinne lokalnego artysty Bogdana Ziółkowskiego.
Obiekt zlokalizowany jest budynku dawnej pastorówki, zaadaptowanym na cele ekspozycyjne w lutym 2015 r.
Znajdziemy tu artefakty obrazujące życie w dawnej szkole, artykuły gospodarstwa domowego używane przez nasze prababki, w kąciku „multimedialnym” zobaczymy zbiór dawnych aparatów fotograficznych oraz klisz, a także poznamy stare techniki obróbki pola i przybliżymy sobie historię życia ważnych osobistości naszego regionu. Ponadto zapraszamy na warsztaty garncarskie oraz wikliniarskie.