Kościół Świętojański (św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty) to najstarsza i najważniejsza świątynia Torunia i diecezji toruńskiej. Jest jednym z największych gotyckich kościołów w Polsce, reprezentuje typ tzw. wysokiej hali. Poprzez swoje monumentalne założenie należy do największych i najcenniejszych zabytków klasy światowej, odzwierciedla aspiracje średniowiecznego, zamożnego patrycjatu toruńskiego i wysoką ekonomiczną rangę Torunia w hanzeatyckiej Europie, jednego z największych ówczesnie miast Europy Środkowej.

Jest najstarszą budowlą ceglaną dawnego państwa krzyżackiego. Stanowi pomnik świetności Torunia i skarbnicę dzieł sztuki. 

Budowa kościoła trwała ponad 200 lat, bo ambitny i nadzwyczaj szybko rozwijający się Toruń rozbudowywał go kilkakrotnie. Rozpoczęto ją po 1236 roku, ale do obecnej formy trójnawowej wysokiej hali z bocznymi kaplicami i kruchtami doprowadzono w drugiej połowie XV wieku. Wewnątrz na wysokości ponad 27 m sklepienia krzyżowe i gwiaździste. Długość budowli: 71 m, szerokość: 37 m.

 

 

Kościół Świętojański (Bazylika Katedralna) w Toruniu od początku istnienia miasta był kościołem parafialnym Starego Miasta Torunia, pozostającym pod patronatem Krzyżaków (tzn., że Krzyżacy mieli prawo mianowania proboszcza dla tej miejskiej parafii), od 1457 r. (przywilej króla Kazimierza Jagiellończyka) pod patronatem królewskim, od 1505 r. (przywilej króla Aleksandra Jagiellończyka) naprzemiennie prawo patronatu miał król i toruńska Rada miejska. Tutaj odbywały się ważniejsze uroczystości miejskie, odczytywano postanowienia Rady i do 1518 r. dokonywano kiery (wyboru członków Rady). Tutaj odbywały się uroczyste nabożeństwa z udziałem królów polskich licznie przebywających w Toruniu.

 

Budowę kościoła rozpoczęto (po 1236 r.) w centrum ówczesnego Torunia. Jednak ze względu na niezwykle dynamiczny rozwój ludnościowy miasta (więcej o tym tutaj) zdecydowano po 1251 r. o powiększeniu jego obszaru na północ, powodując wytyczenie nowego placu centralnego (Rynku Staromiejskiego) i pozostawiając tym samym główny kościół miejski w oddaleniu od Rynku. Nadal jednak świątynia pozostawała przy ważnej drodze komunikacyjnej - ulicy Żeglarskiej, prowadzącej z portu nadwiślańskiego do Rynku.
 
Imponująca bryła kościoła Świętojańskiego, wspaniałe wyposażenie i wysokiej klasy rzeźba sepulkralna jednoznacznie wyrażały wyjątkową pozycję bogatego toruńskiego mieszczaństwa okresu średniowiecza. Do czasu reformacji kościół Świętojański był najważniejszym kościołem Torunia, cieszył się uznaniem najwybitniejszych rodów patrycjuszowskich.  
Od XVI w., kiedy Toruń stał się miastem protestanckim kościół od 1530 r. służył wyznawcom luteranizmu, z kolei w latach 1583-1596 był wspólnie i naprzemiennie użytkowany przez protestantów (luteran) i katolików, od 1596 r. ponownie wyłącznie przez katolików (odtąd kościół prowadzili sprowadzeni do Torunia jezuici, których działalność tutaj miała na celu prowadzenie kontrreformacji w protestanckim Toruniu). Od tego czasu najważniejszym kościołem protestanckiego Torunia był kościół Mariacki, który ze względu na swoją rangę skupiał teraz najbogatszy patrycjat miejski oraz był pod opieką Rady. Kościół Świętojański natomiast w związku z mniejszą zamożnością wyznawców katolicyzmu w Toruniu, którzy wówczas byli też w mniejszości, korzystał więcej ze wsparcia przedstawicieli bogatej katolickiej szlachty okolicznej, fundującej tu nowe beneficja, płyty nagrobne, epitafia itp.
 
Bazylika Katedralna św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty w Toruniu jest jednym z najwybitniejszych gotyckich kościołów halowych Europy Środkowej, nawet pomimo tego, że nie zrealizowano ostatecznej, jeszcze bardziej monumentalnej postaci budowli. Jest wyrazem ambicji średniowiecznego patrycjatu toruńskiego, o czym świadczy jej monumentalizm, forma tzw. wysokiej hali, z dominującym akcentem w postaci potężnej masywnej wieży, rozdzielonej głęboką wnęką, biegnącą przez całą wysokość zachodniej elewacji, a powstały w ten sposób efekt świałocieniowy rozbija ją na dwa smukłe filary.
Wyjątkowa ranga artystyczna katedry toruńskiej przejawia się także w jej ocalałym wyposażeniu, z którego na największą uwagę zasługują wyjątkowe i cenne dzieła malarskiej i rzeźbiarskiej sztuki gotyckiej (patrz niżej).

Budowla szczęśliwie nie uległa zniszczeniom w czasie II wojny światowej, a jedyne poważniejsze zniszczenia miały miejsce na pocz. XIX w. w czasie wojen napoleońskich, kiedy kościół m.in. został pozbawiony sygnaturki niestety nie odbudowanej do dziś (>>>).

 

Toruński kościół Świętojański jest jednym z najważniejszych zabytków architektury gotyckiej w Polsce, który na trwałe znalazł miejsce w literaturze fachowej jako obiekt wyjątkowy. O tej wyjątkowości świadczy kilka cech.

► Więcej tutaj

 

Historia budowy
Kościół Świętojański powstawał w czterech etapach począwszy od lat po 1236 r. Jednocześnie jest to najstarszy kościół murowany Ziemi Chełmińskiej i dawnego państwa krzyżackiego. Pierwszą formą kościoła była budowla ceglana o długości ok. 1/3 obecnego kościoła.

 

Prezbiterium jest najstarszą część kościoła. W obecnej formie powstało ok. 1330 r. na miejscu pierwotnego kościoła (z lat po 1236 r.), i wyposażone jest w cennie zabytki sztuki.

► Więcej tutaj

 

► Więcej tutaj

 

Wieża katedralna w obecnej swej masywnej formie pochodzi z lat 1407-1433. Wg zamierzeń miała być wyższa o ok. 13 m.

Dziś stanowi m.in. punkt widokowy oraz miejsce zawieszenia w 1500 r. największego wtedy w Królestwie Polskim dzwonu, słynnego Tuba Dei, dziś największego średniowiecznego dzwonu w Europie środkowej.

Z kolei od strony południowej na elewacji wisi druga najstarsza tarcza zegarowa w Polsce, pochodzący z ok. 1433 r. Digitus Dei.

► Więcej tutaj

 

► Więcej tutaj

 

 

 

Stare Miasto, ul. Żeglarska / Kopernika

140 m od Rynku Staromiejskiego

 

 

 

- dni powszednie: 8.00, 18.00
- niedziele i święta: 7.30 (tylko w okresie od I niedzieli marca do I niedzieli listopada), 9.00, 11.00 (dla dzieci), 12.30 (suma w ostatnią niedzielę miesiąca sprawowana jest w języku łacińskim), 18.00 (dla młodzieży)

 

Zwiedzanie
Katedra Świętojańska do zwiedzania regularnie udostępniona jest od 1. kwietnia do 31. października codziennie w godz. 10.00-17.00, w niedziele i święta w godz. 14.30-17.00.

W pozostałych dniach wejść można jedynie do części podwieżowej, gdyż nawy oddzielone są zamkniętymi kratami.
 
Wejście kruchtą północną, tj. od strony Rynku Staromiejskiego.
Zwiedzanie płatne.

Do zwiedzania udostępniona jest też wieża, na której znajduje się m.in. słynny dzwon Tuba Dei oraz punkt widokowy. Na górę prowadzi około 200 stopni wąskich, krętych i stromych, ale dla niezapomnianych wrażeń warto tam się wdrapać.
 
Zwiedzanie z przewodnikiem:

Zajmuje ok. 1 godz. Zgłoszenia: BTP Przewodnicy Toruńscy, Toruński Serwis Turystyczny, ul. Rabiańska 3, tel. 60 08 24 929
Rezerwacje zwiedzania: biuro@przewodnicy.torun.pl.