Kępa Bazarowa to wyspa między Wisłą a jej południową odnogą - Polską Wisłą (zwaną obecnie nie wiedzieć dlaczego Małą Wisłą), zlokalizowana dokładnie naprzeciwko historycznego centrum Torunia - średniowiecznego zespołu miejskiego. Spacerując Bulwarem Filadelfijskim nad Wisłą wzdłuż średniowiecznych toruńskich murów obronnych, bardzo dobrze widać przeciwległy zielony brzeg wyspy porośnięty lasem. Jednocześnie ten las łęgowo-topolowy stanowi ciekawy rezerwat przyrody, a położenie takiego obiektu niemal w środku miasta czyni z niego dużą atrakcję. Dlatego właśnie jest chętnie odwiedzany.
Zauroczony fantastyczną bujnością roślinności Kępy Bazarowej pisał w 1926 r. polski pisarz, poeta dramaturg młodopolski Stanisław Przybyszewski (1868-1927): "Królowały na niej potężne dęby, ogromne buki, jesiony, srebrne olchy, płaczące wierzby, czarne wiązy o poczwarnie powyginanych, szerokich ramionach, a całość tworzyła jakiś niewysłowienie piękny, bo nie ludzką ręką stworzony park. Wśród drzew, które Wisła częstokroć prawie pod konary zalewała, rosły olbrzymie paprocie, skrzypy, przenajrozmaitsze zielsko. Z jednej i drugiej strony ciągnęły się zbitym gąszczem, nieprzerwalnym murem splątane kępy wikliny, tu i ówdzie poprzerywane głęboko nad wodą pochylonymi, zgrzybiałymi i spróchniałymi pniami wierzb i topoli nadwiślańskich".

 

     

 

Kępa Bazarowa jest doskonałym miejscem spacerów wśród nieskażonej zieleni, w sąsiedztwie Wisły z widokiem na całą panoramę zespołu staromiejskiego. Dogodnym ułatwieniem do podziwiania panoramy jest - wprawdzie skromny - specjalny taras widokowy.

 
Długość wyspy wynosi 2,65 km, maksymalna szerokość 438 m, powierzchnia 71 ha.
Nazwa Kępa Bazarowa pojawiła się w XIII wieku i pochodzi prawdopodobnie od zatrzymujących się tu w średniowieczu kupców. Przez wyspę bowiem wiódł stary i ważny szlak handlowy z Torunia na południe, kóry taż na lądzie rozwidlał się w kierunku Westfalii, Śląska, Małopolski i Rusi (patrz: Hanzeatyckie emporium).

W 1500 roku przez Wisłę w Toruniu wybudowano, drugi po krakowskim, stały most (zobacz: Most króla Jana Olbrachta), łączący Bramę Mostową z Kępą Bazarową (tzw. most niemiecki) i dalej przez Małą Wisłę - brzeg kujawski (most polski). Od tego czasu Kępa nazywana jest też Ostrowem Mostowym. Tutaj, w miejscu rozwidlenia dróg do Małopolski i Wielkopolski powstała osada zwana Majdanem. Dziś upamiętnieniem dawnej osady jest ulica o tejże nazwie prowadząca na wyspę od ulicy Kujawskiej.

 

14 czerwca 1925 r. na Kępie, około 65 ma wschód od obecnego punktu widokowego, wmurowano kamień węgielny pod budowę przystani wioślarskiej. Rozpoczynano budowę dla Klubu Wioślarskiego, powstałego 5 lat wcześniej, w 1920 r. W uroczystości udział brali i przemawiali przedstawiciele władz – wicewojewoda pomorski, wiceprezydent Torunia, zastępca Dowództwa Okręgu Korpusu nr VIII.
Powstały Budynek o architekturze nawiązującej do staropolskiego stylu dworkowego był pierwszą na Pomorzu nową siedzibą wioślarską. Służył w tej funkcji do 2014 r. dla TKST Budowlani. Później został zakupiony przez prywatną spółkę. W 2022 r. uruchomiono tu hotel i restaurację.

 

 

W sezonie letnim na Kępę Bazarową pływa łódź turystyczna "Katarzynka", która jednorazowo zabiera prawie 20 osób. Bilet normalny kosztuje 7 zł, ulgowy 5 zł. Przystanie znajdują się: od strony Starego Miasta: pod Bramą Mostową, na wyspie: nieopodal punktu widokowego.
Na pieszo lub komunikacją miejską przez most Piłsudskiego:
    • wybierając się na pieszy spacer przez most należy iść chodnikiem po jego wschodniej stronie (tj. od strony Starego Miasta). Zaraz za mostem skręcamy w lewo w ulicę Dybowską, którą po około 500 metrach dojdziemy do ulicy Majdany. Ta z kolei prowadzi w lewo do celu. Cała odległość od placu Rapackiego wynosi około 2 km (w tym 1 km przez most).
    • lub z przystanku autobusowego na placu Rapackiego należy wsiąść w autobus jednej z linii nr: 11, 14, 22, 27, 36, które jadą w kierunku kolejowego dworca Toruń Główny. Tutaj, tj. na drugim z kolei przystanku należy wysiąść i kierować się w ulicę Majdany, która przez prowadzi bezpośrednio do punktu widokowego.

 

Utworzony został w 1987 roku na części wyspy, pomiędzy mostem im. Piłsudskiego i mostem kolejowym im. Malinowskiego. Zajmuje powierzchnię 32,4 ha. Ochronie podlega tu naturalne środowisko zachowane na wiślanej wyspie (rzadki las łęgowy wierzbowo-topolowy). Znajdują się tu przede wszystkim wysokopienne topole (do 47 m) i wierzby (do 35 m), które wraz z wielogatunkowym podszytem i bujnym runem tworzą niezwykle bogaty, wielowarstwowy las. Jest to tym godniejsza osobliwość, że lasy łęgowe należą dziś do rzadkości w Polsce. Las ten posiada korzystne warunki rozwoju i odradza się.
Z uwagi na to, że Kępa znajdowała się przez dłuższy okres pod administracją wojskową, która dla zamaskowania urządzeń fortyfikacyjnych ochraniała istniejące zadrzewienie, została zachowana pierwotna, stara szata roślinna.
Przez część rezerwatu wiedzie ścieżka dydaktyczna popularyzująca wiedzę nt. tego miejsca.

 

Wielkość i położenie Kępy Bazarowej na przestrzeni wieków

Rozmiary wyspy, jak i jej położenie zmieniały się w ciągu wieków. Było to możliwe dzięki akumulacyjnej działalności wód Wisły, co wiąże się z krzywizną koryta rzeki powyżej wyspy. Dzisiejszy kształt wyspy jest więc rezultatem tej działalności. Powierzchnia Kępy powiększyła się ostatecznie po regulacji Wisły w drugiej połowie XIX wieku m.in. o pobliską wyspę - Kępę Zielonkę.

W 1556 roku odległość do prawego brzegu Wisły wynosiła 220 m (tyleż samo szerokość wyspy), do lewego 339 m.
Następne pomiary z lat 1677, 1764, 1824 dowodzą, iż Kępa powiększała swą powierzchnię i znacznie zwiększała odległość od prawego brzegu rzeki (np. w 1703 roku odległość ta wynosiła już 389 m, a szerokość wyspy tylko 171 m). Dziś odległość do prawego brzegu Wisły wynosi około 400 m.
W tych czasach w pobliżu Kępy Bazarowej było aż 16 wysp, m.in. Liszka, Winnicza Góra, Białkowa, Wszowka, Cegielniana, Strońska, Starotoruńska, Krowieniec, Grodzisko, Korzeniec i największa - Kępa Zielona (Zielonka), która w XIX wieku połączyła się z Kępą Bazarową tworząc ją w dzisiejszej formie.

W XVI i XVII wieku Kępa Bazarowa stała się miejscem osadzenia wypędzonych z miasta nierządnic, które ze słomianym wieńcem na głowie posadzono na osłach tyłem do jazdy i po opłaceniu myta, przepędzono mostem na Kępę. Odtąd nazywa się ją też Małpim Gajem. Więcej o tym zobacz: Brama Mostowa.

Pomimo tak bliskiego sąsiedztwa względem Torunia, to zarówno Kępa jak i osada Majdan nie należały do terytorium Torunia; podlegały jurysdykcji starosty dybowskiego. Władze polskie popierały polskie osadnictwo na Kępie. Wkrótce osada rzemieślniczo-handlowa na Kępie, jak i Majdan uzyskały samorząd.
Dopiero w czasie wojny szwedzkiej Toruń uzyskał dwie uchwały sejmowe z lat 1626 i 1629, przyznające mu Kępę Bazarową na własność (dotychczas Kępa była własnością starostwa dybowskiego). W latach trzydziestych XVII wieku, w ramach rozbudowy fortyfikacji, ufortyfikowano Kępę jak i teren przedmościa.

W 1703 roku osadę tutejszą spalili mieszczanie toruńscy w obronie miasta przed rozpoczynającym się oblężeniem szwedzkim. Osada, położona dogodnie na szlaku toruńsko-kujawskim, odbudowała się jednak szybko. W XVIII wieku nastąpił znaczny rozwój Kępy, podobnie jak i innych przedmieść miejskich. Kępa Bazarowa była w tym czasie przedmiotem sporu ze starostami dybowskimi oraz siedliskiem pozacechowego (partackiego) i manufakturowego rzemiosła, a także miejscem niekontrolowanego handlu.
Zabudowa Kępy była chaotyczna, jak o tym świadczą ryciny. Były to dość nędzne chaty, niektóre z podcieniem, budowane na zrąb z drewnianych dyli i kryte słomianym dachem.

W 1809 roku właśnie na Kępie zostało odparte austriackie oblężenie Torunia, dzięki czemu miasto drugi raz w historii (po odparciu oblężenia szwedzkiego w 1629 roku) samodzielnie się obroniło.

W trakcie kolejnego etapu rozbudowy fortyfikacji, do 1812 roku ufortyfikowano też Kępę wraz z Przyczółkiem Mostowym. W 1813 roku, w czasie oblężenia rosyjskiego Torunia, Kępa Bazarowa wraz z innymi przedmieściami, została spalona dla oczyszczenia przedpola twierdzy.