Ulica Chełmińska

 

Parcele położone przy ul. Chełmińskiej - podstawowej arterii średniowiecznego i nowożytnego Torunia, biegnącej od przeprawy przez Wisłę na północ - od zawsze były cenne dla mieszczaństwa. Przebieg tej ulicy skłaniał właścicieli do reprezentacyjnego traktowania elewacji położonych tu kamienic. Od lat 30. XIX w. nasila się tu intensywny ruch budowlany, polegający na zmianie układu wnętrz i podziału kamienic na wielomieszkaniowe, co wiązało się ze zmianą elewacji i likwidacją historycznych form stylowych i detali zdobniczych oraz zabudowy oficynowej. Coraz częściej dochodziło do wykupowania działek i tworzenia na dwóch sąsiednich połączonych parcelach jednej dużej kamienicy czynszowej.

W okresie od XIV do końca XVII w. ulicę (zwłaszcza w północnej i wschodniej jej części) zasiedlali głównie karczmarze (browarnicy), którzy obsługiwali podróżujących kupców i rzemieślników. Również w czasach nowożytnych funkcjonowało tu kilka hoteli, restauracji, kawiarni, winiarni (zobacz: Browary i piwo toruńskie w okresie przedrozbiorowym).

Niemal wszystkie gotyckie kamienice tej ulicy zostały zmodernizowane i przebudowane głównie w 2. poł. XIX w.

Dziś do najważniejszych zabytków tej ulicy należą:

 

nr 5 - dawny spichrz barokowy z 1756 r., zbudowany został z wykorzystaniem fundamentów i murów kamienicy gotyckiej z pocz. XV w. Przekształcony w dom mieszkalny czynszowy, wielomieszkaniowy w 1892 r. i w takiej formie pozostał do dziś.

 

nr 6 - gotycka, przebudowana w XIX w. z fasadami klasycystycznymi.

W 1848 r. Gerson Hirschfeld - jeden z najbogatszych ówcześnie Żydów toruńskich - założył tu fabrykę wódek i likierów ze sklepem detalicznym i hurtownią. Specjalnością firmy były „Toruńskie krople życia” i „Gorzka pomarańczówka”. 

 

nr 7 - kamienica czynszowa wielomieszkaniowa z 1865 r., powstała na trzech średniowiecznych parcelach, z czego 2 północne zostały połączone już w okresie nowożytnym - co widać po artykulacji elewacji: część węższa elewacji - 2-osiowa (lewa) leży na działce należącej do Rynku Staromiejskiego 24, a część szersza - 4-osiowa (prawa) powstała w wyniku całkowitego przebudowania dwóch kamienic gotyckich i zawiera w sobie fragmenty murów gotyckich oraz barokowy, bogato zdobiony portal z ok. 1652 r. szkoły Andreasa Schlütera Starszego.
Część węższa natomiast przed przebudową w 1865 r. stanowiła wąską, 2-osiową kamienicę ozdobioną manierystycznym szczytem, charakterystycznym dla Torunia XVII-wiecznego (>>>).

 

nr 14 - późnogotycka z XV w, przebudowana w XIX w. i rekonstruowana w 1939 r. Pierwotnie należała do najbogatszych i największych toruńskich gotyckich kamienic patrycjuszowskich z fasadą szczytową i bogato dekorowaną blendami i wnękami. Reprezentowała typ kamienicy kupieckiej, tzw. domu-spichrza, charakterystycznego dla miast kręgu kultury hanzeatyckiej.

 

nr 16 - niski, jednopiętrowy budynek z XIX w. powstały na miejscu dawnego średniowiecznego domu mieszczańskiego. W okresie nowożytnym budynek ten był domem rodzinnym toruńskiego rodu patrycjuszowskiego Wachschlagerów. Od 29 lipca 1674 r. do 28 marca roku następnego Daniel Wachschlager (1623-1689) - rajca toruński i od 1679 r. burgrabia królewski w Toruniu - gościł tu królową Eleonorę Marię, wdowę po królu Rzeczypospolitej Michale Korybucie Wiśniowieckim, w czasie jej 8-miesięcznego pobytu w Toruniu. Opuszczając Toruń Rada miejska wręczyła jej na pamiątkę bursztynowy krzyż o wartości 1000 zł pruskich.

W 1789 r. Johann Michael Wachschlager, ostatni z rodu, sprzedał dom Janowi Gabrielowi Oppermanowi, kupcowi z Bydgoszczy, sam mieszkając do śmierci w 1801 r. w zakupionej w 1767 r. kamienicy przy ul. Chełmińskiej 10.
W XIX w. budynek uległ przebudowie otrzymując dzisiejszy kształt. W latach 1923-1933 mieściła się tu siedziba Konserwatorium muzycznego (założonego w 1921 r. przez Pomorskie Towarzystwo Muzyczne), które od 1925 r. miało status uczelni wyższej. Była to jedna z licznych instytucji kulturalnych Torunia międzywojennego.

 

nr 28 - to dwie wyjątkowe gotyckie kamienice toruńskie z XIV w., jednak o szacie barokowej z XVIII w. Są doskonałym świadectwem toruńskiej architektury średniowiecznej i nowożytnej związanej z kulturą najpierw hanzeatycką, a następnie zachodnioeuropejską protestancką bogatego i możnego patrycjatu toruńskiego. W początkach XVIII w. należały do burmistrza, Johanna Gottfrieda Rösnera (1658-1724) uznanego winnym głośnych zajść tumultu toruńskiego w 1724 r., ściętego mocą wyroku sądu królewskiego, co wywołało szerokie oburzenie w protestanckiej Europie.
► Zobacz: Kamienice Rösnera