Fort IV Twierdzy Toruń
Fort jest dobrze zachowany. Jest przygotowany do zwiedzania i udostępniony dla ruchu turystycznego. Stwarza możliwość przeżycia niezapomnianych wrażeń w labiryncie schodów i korytarzy, poznania dziejów militariów, zobaczenia 55-tonowych pancernych stanowisk obserwacyjnych artylerii, obrotowych wież obserwacyjnych, potężnych prochowni.
LokalizacjaPierścień zewnętrzny Twierdzy Toruń, Mokre, ul. Bolesława Chrobrego 86
4,4 km na płn.-wsch. od Rynku Staromiejskiego
zwiedzanie: dostępne (szczegóły niżej)
obecna funkcja: turystyczna
Fort IV Stanisław Żółkiewski; oryginalnie (do 1920 r.): Fort II Yorck.Fort główny.
Zbudowany w latach 1878-1884 jako standardowy fort artyleryjski główny, wg proj. Hansa Alexisa von Biehlera, zawierający wszystkie elementy standardowego fortu głównego (>>>), trzeci z kolei powstały w Toruniu.
Zadaniem fortu była obrona węzłów kolejowych Toruń-Mokre i Toruń-Północ oraz obrona Torunia od strony północno-wschodniej. Fort przeznaczony był na pomieszczenie 1 batalionu piechoty i 1 baterii artylerii.
Stanowił bazę dla ok. 500-osobowej załogi (2 kompanie piechoty) oraz obsługi 14 dział średniego i 15-22 dział ciężkiego kalibru (łącznie ok. 650-800 żołnierzy i oficerów); był szczytowym osiągnięciem inżynierii fortecznej.
W latach 1889-93 wzmocniono odporność fortu - w związku z pojawieniem się tzw. pocisków burzących - m.in. poprzez pogrubienie ścian czołowych i barkowych (1m tzw. korytarzem piaskowym i drugą ścianą ceglaną 1,03 m), poprzez przykrycie stropów betonowymi płytami detonacyjnymi (1m grubości), poduszką piaskową i ziemnym nasypem, od wnętrza zainstalowano w oknach zasłony pancerne, rozebrano kaponierę czołową zastępując ją kojcem w przeciwskarpie.
W 1894 r. fort otrzymał nazwę Yorck, upamiętniającą pruskiego generała Johanna Davida Yorck von Wartenburg.
Zadaniem fortu była obrona węzłów kolejowych Toruń-Mokre i Toruń-Północ oraz obrona Torunia od strony północno-wschodniej. Fort przeznaczony był na pomieszczenie 1 batalionu piechoty i 1 baterii artylerii.
Stanowił bazę dla ok. 500-osobowej załogi (2 kompanie piechoty) oraz obsługi 14 dział średniego i 15-22 dział ciężkiego kalibru (łącznie ok. 650-800 żołnierzy i oficerów); był szczytowym osiągnięciem inżynierii fortecznej.
W latach 1889-93 wzmocniono odporność fortu - w związku z pojawieniem się tzw. pocisków burzących - m.in. poprzez pogrubienie ścian czołowych i barkowych (1m tzw. korytarzem piaskowym i drugą ścianą ceglaną 1,03 m), poprzez przykrycie stropów betonowymi płytami detonacyjnymi (1m grubości), poduszką piaskową i ziemnym nasypem, od wnętrza zainstalowano w oknach zasłony pancerne, rozebrano kaponierę czołową zastępując ją kojcem w przeciwskarpie.
W 1894 r. fort otrzymał nazwę Yorck, upamiętniającą pruskiego generała Johanna Davida Yorck von Wartenburg.
W styczniu 1920 r. Fort wraz z twierdzą został przejęty przez Wojsko Polskie w dobrym stanie technicznym, choć bez wyposażenia, uzbrojenia i dokumentacji (wyjątkowo dla Fortu IV zachowały się dzienniki budowy w zbiorach toruńskiego Archiwum Państwowego).
Niemcy zniszczyli jedynie schrony torów, jako najnowocześniejsze i najgroźniejsze. W 1926 r. otrzymał imię Stanisława Żółkiewskiego. Pozostawał we władaniu wojska aż do demilitaryzacji po 1956 r. W roku 1960 podjęto prace rozbiórkowe, wstrzymane przez ówczesnego Miejskiego Konserwatora Zabytków Bohdana Rymaszewskiego, na etapie odkopania muru przeciwskarpowego fosy. W latach 60. i 70. mieścił się w nim zakład uprawy pieczarek, po jego upadku przed rokiem 1990, pomieszczenia dzierżawili różni użytkownicy. W roku 1971 został uznany za zabytek chroniony prawem.
Niemcy zniszczyli jedynie schrony torów, jako najnowocześniejsze i najgroźniejsze. W 1926 r. otrzymał imię Stanisława Żółkiewskiego. Pozostawał we władaniu wojska aż do demilitaryzacji po 1956 r. W roku 1960 podjęto prace rozbiórkowe, wstrzymane przez ówczesnego Miejskiego Konserwatora Zabytków Bohdana Rymaszewskiego, na etapie odkopania muru przeciwskarpowego fosy. W latach 60. i 70. mieścił się w nim zakład uprawy pieczarek, po jego upadku przed rokiem 1990, pomieszczenia dzierżawili różni użytkownicy. W roku 1971 został uznany za zabytek chroniony prawem.
Zwiedzanie
Fort IV im. Żółkiewskiego to jeden z największych i najważniejszych fortów XIX-wiecznej pruskiej Twierdzy Toruń. Doskonale zachowany obiekt reprezentuje typ głównego fortu artyleryjskiego, jest jednym z 15 podobnych fortów w Toruniu.
Od początku lat 90. XX w. udostępniony jest dla turystów.
Od początku lat 90. XX w. udostępniony jest dla turystów.
Godziny otwarcia:
- poza sezonem (od 1 października do 31 marca) w godz. 9-16
- w sezonie (od 1 kwietnia do 30 września) w godz. 9-18
- poza sezonem (od 1 października do 31 marca) w godz. 9-16
- w sezonie (od 1 kwietnia do 30 września) w godz. 9-18
Ceny biletów (ceny bez rezerwacji; 2024 r.):
normalny: 12,00 zł, ulgowy: 10,00 zł, rodzinny: 25,00 zł
normalny: 12,00 zł, ulgowy: 10,00 zł, rodzinny: 25,00 zł
Rezerwacja przewodników: Toruński Serwis Turystyczny, tel. 56 621 02 32, muzeum@turystyka.torun.pl. Grupa obsługiwana przez jednego przewodnika nie może być liczniejsza niż 30 osób.
Rezerwacja przewodników na zwiedzanie Torunia: tutaj
Rezerwacja przewodników na zwiedzanie Torunia: tutaj
Do zwiedzania udostępnione zostały 2-kondygnacyjne wnętrza koszar, poterna główna, prochownia prawa, majdan prawy, poterna do prawej kaponiery barkowej, prawa kaponiera barkowa, latryna bojowa, pancerne stanowisko obserwacyjne piechoty WT90, remizy artyleryjskie.
