Najbardziej zielone miasto

Podczas Światowego Dnia Ziemi, 22 kwietnia 2020 r., „Resonance Consultancy”, grupa doradcza ds. nieruchomości, turystyki i rozwoju gospodarczego z siedzibą w Vancouver i Nowym Jorku, opublikowała listę najbardziej zielonych miast na świecie. 50 najczęściej odwiedzanych miast oceniono za pomocą dziewięciu „zielonych” kryteriów. Pierwsze miejsce w rankingu "najbardziej zielonych" metropolii zajął Wiedeń.

Wiedeń świeci przykładem będąc najbardziej zielonym miastem na świecie. Żadne inne miasto na świecie nie jest tak zielone!

O zwycięstwie Wiednia zdecydowały fakty:

Parki i lokalne tereny rekreacyjne – połowa powierzchni miasta to tereny zielone,
Dobrze zorganizowana komunikacja publiczna; właśnie z tego powodu korzysta z niej co drugi mieszkaniec Wiednia,
Programy recyklingu i kompostowania są na najwyższym poziomie: 30% potrzebnej energii miasta wytwarzane jest ze źródeł odnawialnych,
Segregowanie śmieci,
Lokalne targi produktów rolnych zapewniają miastu najlepsze artykuły spożywcze,
Wiedeń jest rajem dla pieszych - miastem, gdzie codzienne sprawunki nie wymagają korzystania z samochodu >>>

Zatem szereg wielu różnych kryteriów ekologicznych wpływa na całokształt określany mianem "zielonego miasta". Nie decyduje tu tylko liczba drzew i terenów zieleni w mieście. Być "miastem zielonym" to nie znaczy zadrzewionym w każdym możliwym metrze kwadratowym. Bo miasto, jako historyczny obszar zurbanizowany, o zagęszczonej zabudowie, będący skupiskiem ludności, jest przede wszystkim przestrzenią urbanistyczno-architektoniczną, w której zieleń jest dodatkiem, a nie dominantą.
To właśnie rozwiązania urbanistyczne, gęsta (nie przegęszczona) i zwarta zabudowa, dobrze zorganizowana komunikacja miejska decyduje w znaczącej mierze o tym, że miasto jest ekologiczne i ekonomiczne. Nie tylko drzewa i tereny zieleni i tereny "biologicznie czynne".

To architektura i jej przestrzenne rozmieszczenia grają główną rolę w obszarach miejskich, na placach, rynkach, ulicach miast, zwłaszcza średniowiecznych i historycznych. Architektura gra, nie drzewa. Architektura, sztuka architektury, detal architektoniczny, kubatura, zabudowa, ich wzajemne relacje, przenikania, osie widokowe tworzą nastrój i klimat wnętrz urbanistycznych miast (zabytkowych zwłaszcza). Nie drzewa, które dominują i przytłaczają tę sztukę architektury, ale drzewa, które stanowią dla niej dodatek i wzbogacenie.

Dlatego w najbardziej zielonym mieście na świecie, w Wiedniu, w historycznej przestrzeni urbanistycznej dominuje architektura, nie drzewa zasłaniające architekturę. Zabytki, zabytkowe i historyczne wnętrza urbanistyczne są świadectwem dawnych epok, powinny zatem jak najwierniej przedstawiać dawną organizację przestrzenną, organizację panoram, widoków i wnętrz urbanistycznych; powinny pokazywać dawny wygląd, dawną funkcję i kontekst otoczenia. Jeśli więc w swej oryginalnej, historycznej funkcji obiekt nie był otoczony drzewami, to obecnie m.in. ze względów dydaktycznych również nie powinien być. I w Wiedniu - najbardziej zielonym mieście na świecie - nie jest.
Na fotografii obok: gotycka katedra św. Szczepana w Wiedniu.

Rynek - jako historyczna przestrzeń miasta - ma inne funkcje niż bycie parkiem czy lasem. Nawet jeśli dzisiejsza funkcja tej przestrzeni - otwartego placu - jest inna niż pierwotnie, w warunkach średniowiecza i nowożytności - to nadal jednak ma to być otwarty plac, ze swoją organizacją przestrzenną, relacjami architektoniczno-urbanistyczno-widokowo-przestrzennymi, które podlegają ochronie. Niektórzy chcieliby drzew wszędzie. Ale jednak nie wszędzie drzewa korespondują z charakterem, celowością i istotą miejsca - przestrzeni urbanistycznej, zwłaszcza zabytkowej.
Nie każdy plac miejski powinien i może być wypełniony gęstą i bujną zielenią, choć w niemal każdy rodzaj przestrzeni można w umiejętny sposób elementy zieleni niskiej wprowadzić.

Rynek Nowomiejski w Toruniu, widok południa (od ul. Ślusarskiej)
po lewej: zimą bez liści (drzewa posadzone w grudniu 2022 r.) | po prawej: wizualizacja z drzewami

Dziś wręcz zauważyć można problem nadmiaru (czasem chaotycznie i histerycznie) wprowadzanej roślinności, szczególnie wysokiej. Chodzi zwłaszcza o rynki miast polskich, których istota, historyczny kształt, historyczna organizacja przestrzenna - która przecież podlega ochronie (na tym polega ochrona zabytków) - została zatracona poprzez zamianę wręcz w parki lub przynajmniej poprzez wprowadzanie nadmiaru drzew wysokich.

Rynek Nowomiejski w Toruniu, widok w kierunku ul. Królowej Jadwigi i ul. Prostej
po lewej: zimą bez liści (drzewa posadzone w grudniu 2022 r.) | po prawej: wizualizacja z drzewami.
Sadząc na Rynku Nowomiejskim szpaler drzew w miejscu, w którym nigdy go nie było, zniszczono dawną organizację przestrzenną, organizację panoram, widoków i wnętrza urbanistycznego. Rynek - jako urbanistyczna otwarta przestrzeń, w której dominuje architektura i relacje architektoniczno-urbanistyczno-widokowo-przestrzennymi, został zmieniony w przestrzeń przytłoczoną drzewami, niemal w park.

Zmieniając rynki w parki nie wpłyniemy na "zmiany klimatu". Sadząc wszędzie bez refleksji i bez umiaru drzewa kosztem ekspozycji zabytków, kosztem zachowania oryginalnej, historycznej organizacji przestrzennej wnętrz urbanistycznych nie wpłyniemy na "zmiany klimatu". Choćbyśmy nawet zasadzili jeszcze więcej drzew w miastach, wyburzając nawet w tym celu zabudowę - to i tak świata i jego klimatu nie zmienimy. Bo to raczej np. wycinanie lasów równikowych ma po wielokroć większy wpływ globalny niż paniczne sadzenie drzew w każdej możliwej przestrzeni w miastach.

Wszystko z umiarem.
Nadmiar drzew zasłania zabytki i niszczy ich ekspozycję. Z punktu widzenia ochrony zabytków a zwłaszcza zespołów urbanistycznych i zabytkowych układów przestrzennych, drzew dzisiaj jest o wiele za dużo, są tam gdzie ich nigdy nie było w przeszłości. Zakłócają układy przestrzenne rynków, pogarszają ekspozycję zabytków.
Dlaczego drzewami wokół nie są obsadzone np. historyczne rynki/centralne place i kościoły Mediolanu, Wiednia, Ferrary, Perugi, Pizy, Vicenzy, Brugii, Gandawy, Budapesztu, Lubeki, Wenecji, Florencji, Bolonii, Sieny, Padwy, Lille, Norymbergi, Stralsundu, Rzymu, Brukseli, Pragi, Bazylei, Heidelbergu, Ołomuńca, Pilzna, Dubrownika, Tallinna, Saragossy, Toledo, Madrytu, Barcelony, Santiago de Compostela, Leuven, Drezna, Hamburga, Bremy, Braszowa, Nicei, Turynu, Frankfurtu, Warszawy, Poznania, Wrocławia, Zamościa i mnóstwa, mnóstwa innych miast?

Zobacz też: