Toruń przedlokacyjny pod strażą pożarną

16 lutego 2024 r. zakończyły się, trwające od 11 grudnia 2023 r., prowadzone przez Pracownię Archeologiczną Alagierscy badania archeologiczne w miejscu rozbudowy siedziby Komendy Wojewódzkiej Państwowej Straży Pożarnej przy ul. Prostej 32 w Toruniu.

 

Koncepcja architektoniczna rozbudowy siedziby KW PSP w Toruniu

 

Zabudowania straży pożarnej powstały w 1903 r. na fragmencie zasypanego północnego odcinka średniowiecznych obwarowań Nowego Miasta Torunia, tuż po wschodniej stronie dawnej Bramy Prawej. Zbudowano tu m.in. reprezentacyjny budynek remizy, którego architektoniczna forma w zamyśle nawiązywać ma do toruńskiej architektury gotyckiej (zobacz: Straż Pożarna).
Nowy obiekt ma powstać od wschodniej strony zabytkowego. Zakończone tu badania archeologiczne przyniosły wiele niezwykle ciekawych odkryć.

 

Odsłonięto fragmenty średniowiecznych obwarowań Nowego Miasta Torunia, datowanych na ok. 1300 r.: 1) przyziemię baszty w ciągu istniejącego (wzdłuż ul. Międzymurze) muru miejskiego wysokiego (wewnętrznego), 2) przyziemie muru niskiego (zewnętrznego), 3) międzymurze pomiędzy oboma murami, oraz 4) dawną fosę mokrą na zewnątrz muru niskiego. W murze tym zachowały się rozmieszcone co ok. 6 metrów otwory spustowe, mające za zadanie najpewniej odprowadzać nadmiar wody z międzymurza do fosy mokrej.
Przy tym murze, od strony międzymurza odsłonięto też ślady - ciemniejsze zabarwienia w przekroju wykopu - konstrukcji drewnianych, najpewniej szalunkowych, sięgających w głąb gruntu do podstawy muru.
Podobne przebarwienia znajdują sie od płn.-zach. strony baszty, gdzie w późnym średniowieczu stać musiał jakiś drewniany niewielki budynek lub inna konstrukcja.

 

W baszcie widnieją ślady po sklepieniu piwnicznym, gdzie tuż pod nim, przy obu narożnikach północnych znajdują się nisze, po jednej przy każdym narożniku.

 

Widok pozostałości baszty od strony płn.-wsch.

 

 

 

Jednak najbardziej nieoczekiwanym i cennym znaleziskiem są odsłonięte na terenie dawnego międzymurza ślady po drewnianej zabudowie przedlokacyjnej, datowane na ok. XII-XIII w. Są to zabezpieczone przebarwienia w przekrojach poziomym i pionowym, będące śladami po drewnianych konstrukcjach - legarach, belkach. To kolejne takie odkrycie w historycznym centrum Torunia, świadczące o zamieszkiwaniu tego obszaru już przed lokacją obu miast toruńskich. 

 

 

 

 

 

Wśród artefaktów - zabytków ruchomych uwagę zwracają fragmenty glinianych naczyń z charakterystycznymi, grzebieniowatymi ozdobami pozwalającymi na ich powiązanie z kulturą zachodniosłowiańską, carska klamra, czy rękojeść noża wykonana z kości, datowane na ok. XII-XIII w.
Jest też fragment pierścionka z bursztynu, który po odnalezieniu, natychmiast został zanurzony w wodzie dla ochrony. 
Wyjątkowym znaleziskiem jest też kilkucentymetrowa figurka konika. To prawdopodobnie zabawka, kukiełka (ma na dziurkę pod spodem do nadziania na patyk), wykonana jest z glinki, pokrytej glazurą i pochodzić może z przełomu XII i XIII w.