Herb Torunia
Herb Torunia należy do najstarszych w Polsce. Zanim pojawił się na nim charakterystyczny anioł z kluczem, symbol miasta przechodził wiele przeobrażeń. W głównej osnowie ustalił się jednak po polsko-krzyżackiej wojnie trzynastoletniej (1454-1466), odkąd przedstawia mur z w połowie otwartą bramą miejską i trzema basztami na tarczy podtrzymywanej przez anioła, który miał symbolizować opiekę nad miastem w czasie wojny.W 1592 roku Ulrich Schober (od 1585 roku konrektor toruńskiego Gimnazjum Akademickiego, profesor łaciny i greki) tak wyjaśniał symbolikę herbu:
Jakże piękne jest godło sławnego miasta Torunia. Miasto to piękne bez skazy, herbem swym może się szczycić. Obywateli zaś męstwo, silne jak trzy wieżyce, które ramiona anioła garną ku sobie tak ufnie, że serca, mniemać by można, mają te wieże w tym herbie. Ufnie stąd obywatelom przychodzi w mieście przebywać. W jednej połowie otwarte, w drugiej zawarte podwoje, jakaż jest tego przyczyna, zapyta może niejeden. Oto dla wroga srogiego są wrota zamknięte, a druga połowa dla gości stoi otworem.
Współczesny toruński herb jest jednym z najważniejszych elementów dziedzictwa kulturowego miasta. Anioł jest rzadko spotykaną postacią w herbach miejskich w Polsce, dlatego bardzo wyraźnie kojarzy się z Toruniem, tak jak lwy są nieodłącznym symbolem Gdańska, a korona królewska - Krakowa. Klucz, który anioł trzyma w prawej dłoni, jest znakiem dostępu do miasta i władzy. Władzę nad Toruniem sprawuje więc opiekuńczy anioł z kluczem.
Tak więc współczesnym herbem Torunia jest trzymana przez niebiesko odzianego anioła tarcza, na której przedstawiony jest czerwony ceglany mur obronny z trzema blankowanymi basztami i otwartą w połowie bramą pośrodku. Jej wrota jak i podniesiona brona są koloru złotego. W drugiej dłoni anioł trzyma klucz.
Nazwa "herb" wywodzi się z niemieckiego. Podstawą tworzenia herbów stały się odznaki umieszczane na barwionych chorągwiach.
W Polsce na kształtowanie się herbów, oprócz wzorów zachodnioeuropejskich, duży wpływ miały rodzime znaki własnościowo-rozpoznawcze na pieczęciach. Były one stosowane do uwierzytelniania dokumentów i korespondencji.
W Polsce na kształtowanie się herbów, oprócz wzorów zachodnioeuropejskich, duży wpływ miały rodzime znaki własnościowo-rozpoznawcze na pieczęciach. Były one stosowane do uwierzytelniania dokumentów i korespondencji.
Zanim powstał herb obecny
Zarówno Stare Miasto Toruń, jak i Nowe Miasto Toruń - będące zrazu odrębnymi miastami - posiadały własne pieczęcie i herby. Stare Miasto Toruń sporządziło sobie pieczęć bezpośrednio po otrzymaniu praw miejskich w 1232 lub 1233 roku (zobacz: Kiedy założono Toruń?), lecz najstarszy tłok pieczętny spłonął w 1251 roku podczas pożaru miasta.
W drugiej połowie XIII wieku Stare Miasto posługiwało się okazałą pieczęcią, tzw. maryjną, na której umieszczono herb, przedstawiający bramę miejską złożoną z dwóch wież połączonych łukiem, pod którym na tronie siedzi Madonna z Dzieciątkiem. Herb ten otacza napis: Sigillum Burgensium in Thorun (pieczęć mieszczan w Toruniu). Jest to jedna z najstarzych pieczęci miejskich na obecnych ziemiach polskich. Najstarszy znany odcisk tej pieczęci znajduje się w dokumencie z 15 marca 1262 r. (dotyczącym zamiany gruntów między Radą Torunia z zakonem krzyżackim) i zrabowany w 1941 r. w czasie II wojny światowej przez Niemców przechowywany jest obecnie w archiwum w Berlinie. Najstarszy tłok, jak wspomniano wyżej, nie zachował się, ale w zbiorach Muzeum Okręgowego znajduje się jego odlew gipsowy, a także oryginalny tłok późniejszy - sprzed 1305 r. Ostatni raz pieczęci tej użyto w 1917 r.
Inna pieczęć staromiejska, tzw. świętojańska lub sekretna, której mosiężny tłok również przetrwał, a która znana jest od 1339 r., przedstawia postać św. Jana Chrzciciela - patrona Torunia - stojącego między dębem i wiązem (lub klonem) i posiada napis: Secretum Burgensium in Thorun.
Około połowy XIV wieku powstał tłok pieczętny przedstawiający kolejne wyobrażenie herbowe, podobne do dzisiejszego. Przedstawia ono mur z trzema basztami zakończonymi blankami wraz z bramą, z napisem w otoku: S'Thorunense. Służył głównie do pieczętowania towarów toruńskich kupców.
Podobnie przedstawił Jan Długosz ("Banderia Prutenorum", 1448) herb miasta Torunia, umieszczony na chorągwi zdobytej przez wojsko króla Władysława Jagiełły (zobacz: Król Władysław Jagiełło w Toruniu) podczas bitwy pod Grunwaldem i zawieszonej na katedrze wawelskiej. Według rysunku i opisu tego kronikarza Toruń miał "za godło zamek z trzema wieżami barwy czerwonej, bramę czarną z podwojami otwartymi barwy żółtej w polu białym". Wynika z tego opisu, że dzisiejszy herb Torunia jest wprawdzie podobny do średniowiecznego, jednak różni się od niego w kilku szczegółach.Wizerunki trzech powyższych motywów zostały przedstawione na portalu wejściowym do Sali Senatu Ratusza Staromiejskiego.
Wyjątkowa jest też pieczęć z XIV w., wspólna dla Torunia i Gdańska. Dziś znana jest tylko z odcisku lakowego, przypuszczalnie pochodzi z około 1368 roku, kiedy oba miasta zawarły ugodę o wspólnym pieczętowaniu kwitów celnych. Pieczęć ta przedstawia w dwudzielnej tarczy heraldycznej herb Torunia z lewej i dwa gdańskie krzyże z prawej, w otoku napis: S' Thorun. Dantzke. 
Anioł w pozycji klęczącej pojawia się na toruńskich pieczęciach herbowych około 1454 roku. Nawiązuje on do herbu z wizerunkiem murów miejskich z trzema wieżami, z wstęgami wokół, na których widnieje napis: S' Civita Thorun. Według tradycji anioł pojawił się w herbie na początku krzyżacko-polskiej wojny trzynastoletniej i miał chronić miasto przed jej nieszczęśliwymi skutkami.Herbu miasta używano niegdyś na pieczęciach, sztandarach, kaflach, widokach miasta, na piernikach. Anioł często pojawiał się też na pieczęciach cechowych. Pieczęci herbowych używano do sygnowania bieżącej korespondencji, uwierzytelniano nimi najważniejsze dokumenty wystawiane przez miasto oraz traktaty międzynarodowe (m.in. drugi pokój toruński w 1466 r.).
Zmiany herbu odzwierciedlają przemiany polityczne w mieście: okres panowania krzyżackiego, zjednoczenia Starego i Nowego Miasta w 1454 r., rozbiory i okres pruski (w miejscu anioła pojawił się orzeł pruski), czasy Księstwa Warszawskiego, odzyskania niepodległości, aż do czasów współczesnych, kiedy to po II wojnie światowej anioła usunięto z herbu toruńskiego, a przywrócono na początku lat 90. XX w.
Zmiany herbu odzwierciedlają przemiany polityczne w mieście: okres panowania krzyżackiego, zjednoczenia Starego i Nowego Miasta w 1454 r., rozbiory i okres pruski (w miejscu anioła pojawił się orzeł pruski), czasy Księstwa Warszawskiego, odzyskania niepodległości, aż do czasów współczesnych, kiedy to po II wojnie światowej anioła usunięto z herbu toruńskiego, a przywrócono na początku lat 90. XX w.
Klucz w dłoni anioła pojawił się dopiero w 1860 r. Z tego okresu pochodzi np. herb znajdujący się nad bramą główną Ratusza Staromiejskiego. Do współczesnej wersji klucz dodano dopiero w 1999 r.
Większość zabytkowych pieczęci znajduje się w zbiorach Muzeum Okręgowego w Toruniu.
Herb Nowego Miasta Torunia jest nam znany z XIV-wiecznej pieczęci o średnicy 63 mm, której mosiężny tłok zachował się w Muzeum Okręgowym. Przedstawia on strażnicę umieszczoną na wieży, zbudowanej z pionowo i skośnie ustawionych belek. Obok wieży są dwie tarcze krzyżackie i trzy gwiazdy, a w otoku napis: Sigillum Nove Civitatis Thorun. Krzyże krzyżackie w herbie Nowego Miasta Torunia oznaczają znaczną zależność tego miasta od Krzyżaków. Stare Miatso Toruń nie posiadało w swoim herbie krzyży krzyżackich.
Własną pieczęć miał również komtur toruński, a na niej był herb w postaci muru zamkowego i bramy z wieżą i dwiema gwiazdami.
Zestaw trzech herbów
Dla Torunia z czasów I Rzeczypospolitej (okresu nowożytnego) szczególne znaczenie ma herb Torunia umieszczany w zestawie herbów Prus Królewskich i Królestwa Polskiego. Wizerunek taki to charakterystyczna i wymowna dla renesansowego Torunia kompozycja herbów, zaznaczająca wspólny związek tych trzech terytoriów. Pojawiał się on w wielu miejscach i obiektach publicznych dawnego Torunia. Podobne kompozycje były eksponowane w pozostałych dwóch wielkich miastach pruskich i zawierały oczywiście miejscowe herby miejskie. W ten sposób zawsze podkreślano nierozerwalny związek tych terytoriów i jednocześnie ich odrębność prawno-ustrojową w Królestwie Polskim.
Dziś w Toruniu zachowało się stosunkowo niewiele z takich przedstawień. Z zachowanych archiwaliów wiadomo, że znajdowały się one jeszcze na fasadzie dawnego Dworu Artusa czy przedbramiu Bramy św. Jakuba. Herb miasta widniał też m.in. na dawnych manierystycznych szczytach Ratusza Staromiejskiego, na nieistniejącej już Zbrojowni (arsenale miejskim) przy dzisiejszej ul. Kopernika, a także na monetach toruńskich z XV, XVII i XVIII wieku. Oczywiście nie mogło zabraknąć herbu na formach słynnych pierników toruńskich.
Dziś w Toruniu zachowało się stosunkowo niewiele z takich przedstawień. Z zachowanych archiwaliów wiadomo, że znajdowały się one jeszcze na fasadzie dawnego Dworu Artusa czy przedbramiu Bramy św. Jakuba. Herb miasta widniał też m.in. na dawnych manierystycznych szczytach Ratusza Staromiejskiego, na nieistniejącej już Zbrojowni (arsenale miejskim) przy dzisiejszej ul. Kopernika, a także na monetach toruńskich z XV, XVII i XVIII wieku. Oczywiście nie mogło zabraknąć herbu na formach słynnych pierników toruńskich.
Zestaw herbów: Prus Królewskich, Królestwa Polskiego i Torunia na renesansowym (1605 r.) portalu do Sali Królewskiej Ratusza Staromiejskiego
Na przestrzeni stuleci znany nam z naszej współczesności wizerunek herbu nie był oczywiście zawsze jednakowy. Różnił się w kilku detalach, z których nabardziej rzucające się w oczy to brak klucza w dłoni anioła przed 1860 r., a także otwarcie różnych skrzydeł bramy w murze miejskim. Czasem ukazywano otwarte lewe skrzydło, rzadziej otwarte oba, najczęściej jednak otwarta była - jak obecnie - prawa część bramy.
Flaga Torunia
Mocą Statutu Miasta z 1999 r., zostały Toruniowi przywrócone symbole i insygnia władzy miejskiej. Barwami Torunia są kolory biały i niebieski. Dwa poziome pasy w tych kolorach składają się na flagę miasta.Biało-niebieska jest również jedna ze stron chorągwi Torunia. Na kwadratowym płacie, którego bok liczy 100 cm, umieszczono herb miasta oraz napisy: "Miasto Toruń" i przetłumaczone na polski zawołanie "Przetrwam" ("Durabo"). Odwrotna strona chorągwi jest w kolorze szkarłatnym. Znajduje się na niej złota w czarne plamy salamandra, otoczona płomieniami. Pod nią znajduje się łaciński napis "Durabo". Jest to nawiązanie do jednej z najstarszych chorągwi wojska toruńskiego z 1526 roku. Barwy te nawiązują do barw chorągwi kwartału Stare Miasto z 1600 roku.
► Zobacz: Flaga Torunia. Chorągiew Torunia
Hejnał Torunia
Z inicjatywy Wydziału Kultury i Oświaty Magistratu Torunia powstała w 1926 roku melodia hejnału toruńskiego. Kompozytorem był J. Bojanowski, dyrektor Opery Pomorskiej w Toruniu. Melodia odrębna i oryginalna, pełna prostoty i bezpośredniego piękna, po raz pierwszy zabrzmiała na dziedzińcu Ratusza Staromiejskiego 29. kwietnia 1926 roku w czasie posiedzenia Magistratu. Od 3. maja tegoż roku była grana codziennie w południe z wieży ratuszowej do 1939 roku. W 1999 r. jako jeden ze znaków miasta, hejnał został wpisany do statutu m. Torunia. Grany jest jedynie w ważnych dla miastach okolicznościach. ► Zobacz: Hejnał Torunia
Patron Torunia
Patronem Torunia jest św. Jan Chrzciciel.Jego patronat nad Toruniem sięga czasów założenia miasta w XIII w. i wybudowania w nim pierwszej świątyni - kościoła farnego pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela. Najpierw był to kościół w dzisiejszym Starym Toruniu, a od około 1236 r. obecna katedra toruńska przy ul. Żeglarskiej i ul. św. Jana na Starym Mieście, której jednocześnie patronuje św. Jan Ewangelista.
► Zobacz: Patron Torunia
