Dawna fabryka pierników "Gustav Weese"

 
Obecnie zabudowania dawnej fabryki pierników stanowią przykład XIX-wiecznej architektury przemysłowej i pełniąc funkcję siedziby Muzeum Toruńskiego Piernika nawiązują wprost do swej przeszłości i oryginalnego zastosowania
 
 
Lokalizacja
Nowe Miasto, ul. Strumykowa 4
300 m na wsch. od Rynku Staromiejskiego
 
W 1760 r. w Toruniu pierniki zaczął wypiekać Johann Weese, który trzy lata później ożenił się z wdową po innym piernikarzu, Dorotą Schreiber i połączył rodzinne warsztaty. Jego wnuk Gustav Traugott Weese (1801-74) przekształcił manufakturę w nowoczesną firmę cukierniczą, która odtąd funkcjonowała pod marką "Gustav Weese". Firma miała przedstawicielstwa handlowe w 13 miastach europejskich oraz dwie filie handlowe (w Gdańsku i Królewcu), produkowała około 90 rodzajów pierników, w tym najsłynniejsze katarzynki. W grudniu 1875 r. „Gazeta Toruńska” donosiła: Toruński piernik rozsyłano w tym roku aż do Afryki. Żądano na tegoroczną gwiazdkę z rozmaitych stron świata toruńskich pierników. Pierniki Weesego eksportowano m.in. do Chin, Japonii, Honolulu i naturalnie po całej Europie.
W czasie przynależności Torunia do Królestwa Prus (zaboru pruskiego) firma ta od 1819 r. cieszyła się tytułem dostawcy cesarskiego i wysyłała piernikowe upominki dla rodziny cesarskiej.
 
 
Do dziś zachowany budynek fabryczny przy ul. Strumykowej 4 powstał w 1885 r.
Zabudowania te wiążą się z kamienicą przy ul. Sadlarskiej 11 (obecnie to część domu ul. Królowej Jadwigi 20), który to dom w 1733 r. zakupił Johann Samuel Schreiber, mistrz piekarski i piernikarski. Dom ten, pochodzący przynajmniej z 1. poł. XVI w., stał na działce wychodzącej aż do ul. Strumykowej (ob. nr 4). W 1750 r. posiadłości te odziedziczył Johann Samuel Schreiber junior, a po nim w 1761 r. wspomniana wyżej wdowa, Dorota Schreiber.
Kolejny spadkobierca, Gustav Weese zakupił  w latach 1836-1841 sąsiednie, XVI-wieczne kamienice przy ul. Sadlarskiej 9 i 10 i destukcyjnie przekształcając scalił je w jeden budynek (ob. ul. Królowej Jadwigi 20) łącznie z kamienicą pod nr 11. Następnie zakupił niezabudowaną posesję przy ul. Strumykowej 3 (gdzie w 1903 r. wybudowano budynek spichrza-magazynu fabrycznego), a w 1857 r. budynek przy ul. Małe Garbary 5.
W 1885 r. natomiast został zbudowany 2-piętrowy budynek fabryczny przy ul. Strumykowej 4. Powstał on wg projektu Reinharda Uebrick, jednego z największych architektów ówczesnego Torunia. Zabudowania na wszystkich sąsiadujących wzajemnie działkach były funkcjonalnie ze sobą połączone, włączając w to rezydencję przy ul. Królowej Jadwigi 20.
 
W 1905 r. firma Gustav Weese przejęła fabrykę pierników w Halle.
W apogeum działalności, na pocz. XX w. zatrudniała ok. 200 osób (okresowo naweto do 500) i wytwarzała rocznie do tysiąca ton pierników i innych ciastek oraz słodyczy. Dbała o atrakcyjne opakowania i świąteczną promocję słodyczy, oferowała np. „skrzynki prezentowe”.
Wobec rozwoju i rozrostu produkcję w latach 1909-1914 przeniesiono do nowo zbudowanej fabryki na Jakubskim Przedmieściu - przy dzisiejszej ulicy Żółkiewskiego 34 (wtedy Fritz-Reuterstrasse).
Dawne zabudowania fabryki na Nowym Mieście kupiło miasto w 1927 r. z przeznaczeniem na Żeńską Szkołę Przemysłową.
 
Wraz z wybuchem I wojny światowej przyszło poważne załamanie prosperity firmy. Wpływ na to miał też rozbudowany system świadczeń socjalnych dla pracowników i znacznie udzielanie wsparcia finansowego rodzinom pracowników, którzy otrzymali powołania do wojska oraz wypłaty świadczeń z tytułu śmierci.
 
Po I wojnie światowej, już w okresie po włączeniu Torunia do odrodzonej Rzeczypospolitej, wzrosła konkurecja  innych, mniejszych piernikarni toruńskich, zwłaszcza zakładów Hermanna i Richarda Thomasów, Jana Ruchniewicza i Juliusa Buchmanna.
W latach 20. XX w. Gustav Bernhard Weese wraz ze wspomnianym Richardem Thomasem założyli nową fabrykę w niemieckim Itzehoe koło Hamburga, co było zapowiedzią późniejszego wycofania się z Torunia.
Również te dwie firmy w latach dwudziestych XX wieku przekazały do zbiorów Muzeum Etnograficznego w Krakowie toruńskie pierniki figuralne wyciśnięte z dawnych form. Pierniki te eksponowano między innymi na Wawelu. Dzisiaj stanowią bezcenne źródło historyczne, zwłaszcza, że zaginęły w czasie II wojny światowej. Na szczęście w Krakowie przetrwały wypieki. Wśród nich znajdują się pierniki królewskie oraz przedstawienie Tadeusza Kościuszki z profilu. Są to najstarsze znane zachowane toruńskie pierniki, mające niemal 100 lat!
W 1939 r. Weese sprzedał fabrykę toruńską polskiemu Związkowi Sprzedawców Spożywczych „Społem”. Przeniósł się do Niemiec.
 
W czasie II wojny światowej III Rzesza przejęła toruński zakład, a jego prowadzenie powierzono byłemu właścicielowi, który jednak tuż przed nadejściem wojsk radzieckich w 1944 r. wywiózł sporą część maszyn.
Po II wojnie znacjonalizowana fabryka przyjęła w 1951 r. nazwę "Kopernik" Fabryka Pierników i Wyrobów Cukierniczych.
Dziś kontynuująca tradycję piernikarską toruńska Fabryka Cukiernicza „Kopernik”, najstarszy zakład cukierniczy w Polsce i jeden z najstarszych w Europie, piecze Toruńskie Pierniki (nazwa zastrzeżona) według kilkusetletnich receptur.
 
Obecnie zabudowania dawnej fabryki na Nowym Mieście stanowią przykład XIX-wiecznej architektury przemysłowej i pełniąc funkcję siedziby Muzeum Toruńskiego Piernika nawiązują wprost do swej przeszłości i oryginalnego zastosowania.
Oprac. Arkadiusz Skonieczny, data publikacji: 30-11-2017
 
  • drukuj
  • poleć artykuł
Komentarze użytkowników (0)
Brak komentarzy. Bądź pierwszy - dodaj swój komentarz
Dodaj swój komentarz:


pozostało znaków:   napisałeś znaków:

Kontakt

tel. 56 621 02 32
biuro@toruntour.pl
formularz kontaktowy
 
 
   
Właścicielem i operatorem Toruńskiego Portalu Turystycznego funkcjonującego pod domeną toruntour.pl jest Toruński Serwis Turystyczny, Toruń, ul. Rabiańska 3 (mapa), tel. 66 00 61 352, NIP: 8791221083.
Materiały zawarte w Toruńskim Portalu Turystycznym www.toruntour.pl należą do ich autorów lub właściciela serwisu i są objęte prawami autorskimi od momentu powstania Portalu w 2015 r. Wszelkie wykorzystywanie w całości lub we fragmentach zawartych informacji bez zgody Wydawcy Serwisu jest zabronione.
Polityka cookies
 
Jeżeli chcesz opublikować swój artykuł lub napisać do Toruńskiego Portalu Turystycznego ponieważ gdzieś do tekstu wkradł się błąd, chcesz nawiązać współpracę lub po prostu przekazać swoją opinię, możesz to zrobić używając adresu mailowego biuro@toruntour.pl. Żadna wiadomość nie pozostanie bez odpowiedzi!
 
Zostań naszym patronem. Poznaj szczegóły i możliwości tutaj