Ulica Ślusarska

Ulica Ślusarska na Nowym Mieście w Toruniu łączy południowy narożnik Rynku Nowomiejskiego z ul. Wielkie Garbary. Jej obecna nazwa, istniejąca dopiero od ok. 1973  r. jest zupełnie niehistoryczna, co stanowi wyraźny wyjątek wśród nazewnictwa toruńskich ulic.

 

Wcześniej nazwa tej ulicy miała związek z - znajdującym się nieopodal - terenem dawnego zamku krzyżackiego, a zwłaszcza z urządzoną w 1454 r. i działającą (w dawnej zachodniej fosie zamkowej) przez kolejne stulecia strzelnicą (dlatego fosa ta wtedy nazywana była strzelecką) i z siedzibą patrycjuszowskiego Bractwa św. Jerzego oraz siedzibą kurkowego Bractwa Strzeleckiego.
Do początku lat 70. XX w. ulica nosiła nazwę Krzyżacka. Wcześniej, od 1614 r. do końca okresu zaborów: Junkerstrasse (Junkierska, Junkrów). Jeszcze wcześniej, bo w pierwszej połowie XVI w. nazywano ją Ryttergasse (Rycerska). Określenia te wprost nawiązują do ww bractw skupiających patrycjat Torunia - najwyższą warstwę mieszczaństwa toruńskiego, często nobilitowanego, a więc szczycącego się tytułami i honorami szlacheckimi (wcześniej rycerskimi; zobacz: Prawo nobilitacji mieszczan toruńskich). Bractwo św. Jerzego już od późnego średniowiecza (XV w.) skupiało mieszczan toruńskich wywodzących się w znacznej mierze z tzw. junkrów (rycerzy) pochodzących z bogatych rodzin niemieckojęzycznych. Stąd siedzibę Bractwa św. Jerzego jeszcze nawet na pocz. XX w. zwano Junkerhof (dwór rycerski).

Nazwę ulicy Krzyżacka nadano po włączeniu Torunia do II Rzeczypospolitej w 1920 r. (po okresie zaborów), zapewne aby nie kontynuować wcześniejszej niemieckiej nazwy Junkerstrasse. Kojarzyła się ona bowiem wtedy już nie z toruńskimi junkrami z czasów przedrozbiorowych, ale z tymi junkrami, którzy w cesarstwie niemieckim Hohenzollernów byli wielkoobszarową szlachtą pruską, w dodatku protestancką, stanowiącą ostoję władzy cesarskiej i główną siłę polityczną Cesarstwa Prus; tego wrogiego Polakom, zaborczego państwa. Dlatego wtedy nazwa Krzyżacka wydawała się lepsza, bardziej adekwatna. Dotrwała ona do lat 70. XX w. (z przerwą na okres II wojny światowej, gdy powróciła nazwa Junkerstrasse), kiedy w czasach PRL uświadomiono sobie, że przecież Krzyżacy jednak wrogami państwa polskiego byli i nie po to w 1966 r. uroczyście obchodzono 500. rocznicę II pokoju toruńskiego (który w 1466 r. formalnie likwidował w dotychczasowej formie pokonane państwo krzyżackie), ażeby nazwą ulicy czcić ten wrogi Polsce zakon rycerski. Mentalność i świadomość wtedy była inna niż obecnie, nie dostrzegano w Krzyżakach dobrych organizatorów, niosących na nasze ziemie nowoczesną technikę, organizację i legislację. Dlatego postanowiono o kolejnej zmianie nazwy ulicy. Tym razem zdecydowano się na Ślusarską. Ślusarstwo jest wprawdzie rzemiosłem starodawnym, jednak w przypadku tej ulicy nie odwołuje się do historii miejsca (w przeszłości na ulicy tej zwykle dominowali browarnicy, zwłaszcza na pewno od 1550 r. do 1703 r.), ale do prężnego warsztatu ślusarskiego Winiarskich, zlokalizowanego w barokowej kamienicy  z poł. XVIII w. pod numerem 4, tworzącego wyroby na wysokim poziomie artystycznym. Tutaj wykonano wiele metaloplastyki zdobiącej Toruń w latach 60. i 70. XX w., jak np. stylowe latarnie uliczne dla ulic średniowiecznego centrum Torunia z okazji modernizacji na Międzynarodowy Rok Kopernikowski 1973, stylizowane lampy i inne akcesoria dla przechodzącego generalny remont i rekonstrukcje Ratusza Staromiejskiego i inne staromiejskie wywieszki-szyldy.

 

Z kolei w drugiej połowie XVI w. i na pocz. XVII w. ulicę określano jako Vorlorennengasse, Vorlornengasse (Zaginionych, Utraconych).