Kamienica Pod Gwiazdą

Jak większość toruńskich kamienic, tak i ta powstała jeszcze w średniowieczu, w 2. poł. XIII w., w stylu gotyckim.

 

Ozdoba wschodniej pierzei Rynku Staromiejskiego zachwyca nas bogato zdobioną żółtą fasadą ze stiukowymi ornamentami o motywach kwiatów i owoców. W ten barokowy sposób gotycką kamienicę przebudował bogaty kupiec sukienny pochodzący z Wrocławia, późniejszy burmistrz toruński, Johan Georg Zöbner w roku 1697 (właścicielem kamienicy był już przed 1670 r.), jak wskazuje data w kartuszu herbowym na szczycie.

Takie właśnie motywy zdobnictwa fasad kamienic wyróżniają toruńską sztukę barokową, która poprzez wpływy włoskie wytworzyła własny styl.
Katharina Zöbner, wdowa po Johanie Georgu, była także właścicielką sąsiedniej kamienicy Pod Lwem pod nr 36, niegdyś należącej do Koperników. Po wypadkach tumultu toruńskiego w 1724 r. w obu domach Kathariny Zöbner swoją kwaterę obrał książę Jerzy Dominik Lubomirski, jeden z członków komisji królewskiej badającej ten konflikt religijny. Po śmierci Kathariny w 1737 r. (pochowanej w kaplicy grobowej na starym cmentarzu św. Jerzego) obie nieruchomości przeszły na jej braci: Martina Zerneke - toruńskiego kupca, który po śmierci szwagra przejął jego firmę handlu suknem, oraz Jacoba Heinricha Zerneke, burmistrza i znanego kronikarza toruńskiego, mieszkającego już wówczas w Gdańsku.
W 1815 r. kamienica stała się własnością Johanna Michaela Wendischa, który w podwórzu założył znaną później fabrykę mydeł i kosmetyków, działającą do 1937 r. W międzyczasie, w 1905 r. kamienica została przekształcona w czynszową i nieznacznie przebudowano wnętrza, odtworzone jednak w 1969 r.

 

Wcześniej jednak, przez 17 miesięcy w latach 1495-1496 właścicielem kamienicy był znany włoski humanista, dyplomata, poeta, wychowawca synów króla Kazimierza Jagiellończyka, Filippo Buonaccorsi, zwany Kallimachem. Łączyły go też więzi przyjaźni z rodziną Mikołaja Kopernika.

 

Obecnie Kamienica przeznaczona jest na cele muzealne mieszcząc ekspozycje dot. dawnej sztuki dalekiego wschodu (patrz Muzeum Kamienica Pod Gwiazdą), ale wejść warto też ze względu na zachowane oryginalne barokowe wyposażenie wnętrza. Sam układ wnętrza pochodzi z okresu renesansu (2. poł. XVI w.) w oparciu o pierwowzór średniowieczny. Kamienica jest dwutraktowa na parterze i trzytraktowa na piętrach i w piwnicy.
Jest to jedna z nielicznych historycznych kamienic w Polsce z bardzo bogatym zdobnictwem nie tylko fasady, ale i pomieszczeń wnętrz, w których znajdują się bogate profilowane i polichromowane stropy, polichromie ścienne i stropowe począwszy od gotyckich po klasycystyczne (patrz: Malowidła w kamienicach toruńskich).
 
W trakcie przednim na parterze znajduje się charakterystyczne pomieszczenie - wysoka sień, której profilowany strop drewniany zdobiony jest polichromiami renesansowymi z 2. poł. XVI w. (w jednym z narożników wysokiej sieni od strony Rynku Staromiejskiego widoczne są ślady w postaci odmiennej polichromii belek, po XVI-wiecznej tzw. nadwieszanej izdebce, pełniącej funkcje kantoru kupieckiego), a ściana boczna charakterystyczną profilowaną wnęką łukową. 

 

 

   

Na wyższe kondygnacje z sieni prowadzą wspaniałe drewniane, kręcone, barokowe schody z antyczną postacią rzymskiej bogini Minerwy i lwem.

 

 

Fragment stropu w wysokiej sieni z polichromowanymi belkami z 2. poł. XVI w. W miejscu odmiennej polichromii znajdowała się nadwieszana izdebka.

 

 

Malowidło barokowe we wnęce okiennej w wysokiej sieni, 1697 r., z przedstawieniem pary spacerującej w okolicznościach przyrody. Pochodzi z okresu przebudowy kamienicy przez Johana Georga Zöbnera. Być może treść malowidła miała jakieś osobiste odniesienia do właściciela. Pokazano tu kobietę i mężczyznę w strojach charakterystycznych dla patrycjatu XVII-wiecznego Torunia (zobacz: Jak ubierali się dawni torunianie). Ona ubrana w białą wierzchnią suknię z trenem i krótkimi rękawami zakończonymi falbanką i wstążkami. Spod rozcięcia widać długą czerwoną spódnicę. On ma szustokor z szerokimi mankietami, spod których wyłaniają się szerokie białe rękawy koszuli z falbaną, pod szyją biała prostokątna chusta układająca się w grube fale. Na nogach ma brązowe wąskie spodnie do kolan oraz białe pończochy podwiązane wstążkami i kokardami.

 

 

 

      

Na parterze w trakcie tylnym znajduje się pomieszczenie ze stropem brusowym zdobionym polichromią imitującą strop kasetonowy o skomplikowanym układzie geometrycznym składającym się z 8-ramiennych gwiazd łączonych ze sobą rombami i kwadratami.

Fragmenty polichromowanego renesansowego stropu brusowego z lat ok. 1570-1580 w pomieszczeniu w trakcie tylnym na parterze. Jest to jeden z najlepszych technologicznie i artystycznie zabytkowych stropów toruńskich.

 

 

        

Fragment polichromowanego manierystycznego stropu z lat ok. 1620-1630 w pomieszczeniu w trakcie tylnym na I piętrze. Wśród bogatego ornamentu roślinnego przedstawiono wiele różnych scenek rodzajowych, np. parę muzykantów, polowanie na niedźwiedzia, babę siedzącą tyłem na lisie i trzymającą jego kitę, jeźdźca na koniu i in.

 

 

      

Fragment stropu w trakcie tylnym 2. piętra z dekoracją (ok. 1620 r.) przedstawiającą typowe dla powszechnego w Toruniu manieryzmu niderlandzkiego maski.

 

 

 

    

Salonik klasycystyczny - I piętro w trakcie przednim - jest przykładem zdobnictwa wnętrz domów bogatych patrycjuszy toruńskich w pocz. XIX w. Na ścianach iluzjonistyczne malowidła z kolumnami jońskimi, na stropie pseudokasetony. Komplet mebli empirowych z pocz. XIX w.

 

 

Fragment ściennych malowideł gotyckich na północnej ścienie pomieszczenia na I piętrze w trakcie tylnym.

 

 

       

Drzwi intarsjowane z ok. poł. XVIII w. do pomieszczenia na 2. piętrze w trakcie tylnym (o intarsji toruńskiej tutaj).

Na drzwiach po prawej i po lewej stronie przedstawiono postać starorzymskiego legionisty, Marka Kurcjusza. Sławiony był on jako wzór cnót obywatelskich i jako przykład ofirarnej miłości ojczyzny, stąd popularny był w Toruniu, gdzie patrycjat hołdował ideałom miasta-republiki i wartościom antycznym (więcej o tym tutaj).

Na drzwiach środkowych popiersie Oktawiana Augusta, pierwszego cesarza rzymskiego, którego panowanie było określane jako złoty wiek Rzymu.

 

 

Bogato rzeźbiony barokowy portal z okazałą bramą drewnianą z pocz. XX w.

Piaskowcowy barokowy portal kamienicy pochodzi również z 1697 r. Schematycznie przypomina portal kamienicy Rösnera.
Boczne pilastry portalu obficie pokryte są festonami kwietnymi przerwanymi kamieniami ze stylizowanymi kwiatami. Po bokach łuku dwa anioły, a pośrodku w zworniku namiastka herbu. Nad łukiem architraw z roślinnym fryzem.

 

Obok stała Kamienica Pod Lwem.