Epitafium Neisserów

Dzieło to uznawane jest za najlepsze spośród toruńskich epitafiów. Wisi w nawie południowej kościoła Mariackiego.

Wykonane w stylu manieryzmu niderlandzkiego w latach 1588-1594 przez malarza Fabiana i rzeźbiarza Matthiasa młodszego Neisserów, którzy stworzyli to epitafium dla zmarłych rodziców. Teksty opracował Georg Neisser, sekretarz Rady miejskiej.

Obrazy w epitafium zaliczane są do czołowych osiągnięć m alarstwa tego
okresu na ziemiach polskich.

Epitafium ma dla Torunia szczególne znaczenie nie tylko jako doskonałe dzieło sztuki snycerskiej i malarskiej w charakterystycznym dla protestanckich miast północnych stylu (zobacz: Architektura Torunia), ale również dlatego, że w obrazie górnym ze sceną Chrztu Chrystusa (164 x 138 cm) występuje nadwiślańska panorama Torunia. Widok miasta jest najstarszą z zachowanych do dziś panoram (choć nie najstarszą znaną) i stanowi schemat dla późniejszych panoram w malarstwie i grafice.

Obraz dolny (66 x 103 cm) przedstawia rodzinny portret zbiorowy na tle antykizującego wnętrza kościoła i kotar.

 

Bogato zdobione i złocone epitafium ma podkreślać szlachetność i bogactwo rodu Neisserów.

 

W zwieńczeniu epitafium widnieje kartusz herbowy z tondem zawierającym dwa godła rodowe zmarłych. Obok siedzą dwa zasmucone putta trzymające czaszki - symbol śmierci. Na krawędziach tej górnej części stoją personifikacje: Męstwa (po lewej) i być może Umiarkowania (po prawej). Nie zachowała się natomiast figura wieńcząca (Caritas) oraz jeden z flankujących ją pucharów.

 

Obraz główny flankują kariatydy na postumentach - personifikacje cnów: Wiary (po lewej) i Nadziei. W uszakach po bokach postaci Adama i Ewy, pęki owoców, labry i małe putta.

Obraz ten przedstawia biblijną scenę Chrztu Chrystusa w Jordanie. Z rozdartych niebios, pełnych skłębionych aniołów, spływa w snopie światła gołębica - symbol Ducha św. Wyjątkowość tego dzieła polega na jego przedstawieniu na tle nadwiślańskiej panoramy Torunia.

 

   

Obraz dolny przedstawia kęczących członków rodziny we wnętrzu świątyni.

Pośrodku klęczą zmarły Matthias - piwowar toruński (zobacz: Browary i piwo toruńskie w okresie przedrozbiorowym), zm. w 1581 r. i jego pierwsza żona Anna (zm. 1572 r.), obok dzieci.

Ukazani są we współczesnych strojach z charakterystycznymi kryzami (zobacz: Jak ubierali się dawni torunianie). W głębi wnętrza świątyni, po prawej wisi wizerunek tegoż epitafium. Nad wejściem do prezbiterium wiszą trzy charakterystyczne dla renesansowego Torunia herby: Królestwa Polskiego (pośrodku), Prus Królewskich (po lewej) i Torunia. Zestaw tych trzech herbów stanowił częstą kompozycję zarówno w wystroju budynków i miejsc publicznych, jak i domów prywatnych mieszczan toruńskich. Była to wymowna kompozycja zaznaczająca wspólny związek Prus Królewskich i Torunia z Królestwem Polskim, pozostających - z własnego wyboru - wprawdzie pod berłem króla polskiego, ale jednak w posiadających swoją odrębność prawno-ustrojową w tym Królestwie (zobacz: Toruń w czasach świetności). 

 

Po bokach obrazu dolnego dwie postaci satyrów (symbolizujących zwyciężone grzechy).

Na samym dole owalna tablica z inskrypcją, ornamentem rollwerkowym i puttami.