Kamienice i domy ul. Bydgoska

 

Ulica Bydgoska jest najstarszą ulicą Przedmieścia Bydgoskiego. Wytyczona została w 1817 r. w miejscu starej drogi prowadzącej do Przysieka i Starego Torunia. Tutaj koncentrowała się pierwsza, nieliczna zabudowa tej dzielnicy. Dziś tutaj znajdują się jedne z najstarszych i najpiekniejszych zabytkowych domów Przedmieścia Bydgoskiego.

Początkowo określano ulicę jako „Erste Linie” („pierwsza linia”, w przeciwieństwie do "Zweite Linie" - obecnej ul. Mickiewicza), dopiero pod koniec lat 80. XIX w. wprowadzono nazwę obecną (oryginalnie Brombergerstrasse).

Wzdłuż jej południowej krawędzi wyznaczono trakt konny, który później został przeznaczony na torowisko tramwajów.

 

 

ul. Bydgoska 1/3
Dawna willa z 1925 r. Antoniego Rosochowicza architektonicznie nawiązująca do tzw. stylu dworkowego w ujęciu klasycystyczno-barokowym. Frontową część stanowi 2-kondygnacyjny ryzalit z pilastrami w porządku jońskim z rzędem festonów pomiędzy oknami kondygnacji. W 1935 r. nieruchomość nabył Zarząd Główny Zjednoczenia Kolejowców Polskich. Do 1996 r. znajdował się tu Dom Kultury Kolejarza, obecnie pełni funkcje biurowe.

 

 

ul. Bydgoska 5
To jeden z kilku przykładów stylu dworkowego w Toruniu z lat 20. XX w. Ta architektura to wyraz poszukiwania polskiego stylu narodowego w tym czasie; odnosi się ona w dużej mierze do formy dawnych szlacheckich dworków ziemiańskich, co symbolizować miało nawiązanie do złotego wieku Rzeczypospolitej szlacheckiej. Czerpano więc z takich charakterystycznych elementów jak: ganek z kolumnowym portykiem wspartym na dwóch lub czterech kolumnach, łamany dach polski, alkierze; całości dopełniały białe, tynkowane ściany i pokrycie dachowe z gontu albo dachówki. Zobacz >>>

 

 

W międzywojennym Toruniu "Zofijówka" była znanym pensjonatem prowadzonym przez Kazimierę Żuławską, pełniącym jednocześnie rolę salonu artystycznego w stylu i tradycji Młodej Polski, miejscem, gdzie zbierali się, dyskutowali, nawiązywali stosunki towarzyskie ludzie sztuki, często przy całonocnych spotkaniach; wszystko to w luźnej, przyjacielskiej atmosferze, w morzu alkoholu i przy akompaniamencie głośnej muzyki i kłębach dymu tytoniowego. Zobacz >>>

 

 

Budynek pochodzi z końca XIX w., zbudowany w konstrukcji pruskiego muru. Uwagę domu zwraca bogaty snycerski detal zdobniczy, zwłaszcza szczytu w postaci ażurowych ornamentów roślinnych. Nad zachodnią połacią dachu wyrasta przeszklona wieżyczka.
Tu mieszkał Tadeusz Waga (1905-1934), archeolog, publicysta, redaktor.

 

 

 

Budynek o charakterze willowym z końca XIX w. Dominującym elementem jest pokaźny wieloboczny ryzalit, elewacje którego pokryte są ornamentem stiukowym.
Tu w latach 1929-1937 mieszkał dr Tadeusz Michejda (1879-1956), działacz społeczny w Cieszyńskiem, powstaniec śląski, polityk, minister zdrowia.

 

 

 

To duża, efektowna willa ryglowa z lat 1895-1896. W 1920 r. umieszczono tu Konsulat Republiki Francji, a po jego przeniesieniu w 1922 r. siedzibę znalazł tu Konsulat Generalny Rzeszy Niemieckiej. Właśnie na tym budynku długo przed II wojną światową powiewały w Toruniu flagi hitlerowskie.
Budowla założona jest na rzucie bardzo wydłużonego prostokąta z małymi skrzydłami na krańcach. Część fasadowa jest zwieńczona dwiema wieżyczkami w formie latarń nakrytych wysokimi hełmami. Elewacje budynku członowane są ozdobnym układem elementów konstrukcji ryglowej i dekorowane ponadto wieloma detalami: klasycystycznymi drzwiami o bogatym wykroju z profilowanych listew, wycinanymi w małe półwałki i ornamentowanymi ramami okien, drobnymi podziałami szyb. Zobacz >>>

 

 

ul. Bydgoska 37, 39
Zespół dwóch kamienic wielomieszkaniowych czynszowych z zapleczem gospodarczym wybudowano po 1900 r. Obie mają cechy historyzujące i nawiązują swą architekturą do baroku i secesji.
W okresie międzywojennym znajdowała się tu Komenda Wojewódzka Policji Państwowej. W czasie II wojny światowej ulokowano tu Tajną Policję Państwową (Gestapo). 1 lipca 1942 r. w garażu na zapleczu budynków powieszono kpt. Jana Drzewieckiego. Po 1945 r. kamienice stały się siedzibą Komendy Miejskiej Milicji, a w 1975 r. ponownie Komendy Wojewódzkiej (do czasu wybudowania nowego budynku przy ul. Grudziądzkiej na Mokrem). W latach 1990–1999 obiekty zajmowała Komenda Rejonowa Policji, zaś w latach 1999–2004 komisariat policji. Po opuszczeniu gmachu przez służby mundurowe władze miasta planowały przeznaczyć go na siedzibę sądu apelacyjnego, do czego jednak nie doszło. W 2013 r. Agencja Mienia Wojskowego sprzedała kamienice, które od 2018 r. znów pełnią funkcję mieszkalną. 

 

 

 

Willa ryglowa z lat 1895-1896, której narożnik stanowi wieża zwieńczona wysokim hełmem. Elewacje budynku wyróżniają się ozdobnymi elementami konstrukcji ryglowej. Nad każdym ze skrzydeł wznoszą się ozdobne szczyty - dwa od strony ulicy Konopnickiej i jeden od ul. Bydgoskiej. Ściany zdobione są listwowymi płycinami, łukami o profilowanych przekrojach w obramowaniu okien i drzwi. Zobacz >>>

 

 

To jeden z najstarszych, nielicznie do dziś zachowanych budynków Przedmieścia Bydgoskiego. Powstał ok. 1880 r., w czasach obowiązywania ograniczeń budowlanych, wynikających ze względów obronno-strategicznych Twierdzy Toruń (miejsce to mieściło się w obrębie tzw. II rejonu fortecznego, dopuszczającego niewielkie kubaturowo budynki, głównie w technice szkieletowej, z wypełnieniem ceglanym lub szachulcowym; zezwalano także na organizowanie składowisk materiałów budowlanych).
Budynek posiada przeszklone werandy na parterze, nad nimi balkony z drewnianymi ażurowymi zdobieniami o motywach roślinnych.

 

 

 

Budynek, podobnie jak sąsiedni pod nr 44/46, należy do nielicznych najstarszych zachowanych na Przedmieściu Bydgoskim. Pochodzi z lat 80. XIX w. i zbudowany jest w konstrukcji pruskiego muru, co związane było z obostrzeniami budowlanymi w związku z Twierdzą Toruń.
Uwagę zwraca ryzalit (mieszczący werandę oraz wyżej balkon), wyposażony w bogate i misterne ażurowe zdobienia snycerskie; wśród nich uważny widz dostrzeże nazwę domu - "Villa Kusel", a także monogramy fundatora - "JK" (Julius Kusel) - ale tylko zimą, gdy pozbawione liści drzewa nie zasłaniają widoku.

 

 

 

To jeden z najciekawszych i najcenniejszych zabytków architektury szkieletowej w Toruniu. Jednocześnie jest jednym z najlepszych przykładów degradacji dziedzictwa toruńskiego i braku dbałości o nie przez właściciela, jakim są władze Torunia. Zobacz >>>

Niski dom sięga początkami 1857 r., następnie został rozbudowany do ostatecznej formy przez fabrykanta (producenta papy i dekarza) Alberta Lohmeyera w 1876 r. 23 czerwca 1881 r. w domu tym urodził się jego syn - Hans (zm. 1968), który później został wybitnym niemieckim prawnikiem, a w latach 1919-1933 także nadburmistrzem Królewca (odwołany z tego stanowiska po dojściu do władzy NSDAP, przeniósł się do Berlina). W 1939 r. opublikował książkę „Polityka II Rzeszy”, która jednak została przez władze nazistowskie zakazana.

 

 

Duży budynek czynszowy wielomieszkaniowy z pocz. XX w., narożny z fasadami od ul. Bydgoskiej (główne wejście) i ul. Klonowica. Fasady utrzymane w stylu neobaroku, balkony z bogato zdobionymi kratami kutymi o motywach secesyjnych.

 

 

Okazała kamienica z narożnym wykuszem zwieńczonym wieżyczką oraz z dwoma szczytami w formach neorenesansowych od ul. Bydgoskiej i trzema od ul. Klonowica.
Zbudowana przed 1897 r. przez toruńską firmę budowlaną Ulmer i Kaun, według projektu berlińskich architektów Hermana Solfa i Franza Wichardsa. Zobacz >>>

 

 

Ta kamienica czynszowa nie należy wprawdzie do nadzwyczajnie wyjątkowych i unikatowych artystycznie i architektonicznie, ale wyróżnia się tu ciekawy element.
Widać zimą, ale przyjdzie lato, drzewa zasłonią skutecznie i nikt nie zwróci uwagi.

Element ten to bezpośrednie nawiązanie do toruńskich mieszczańskich/patrycjuszowskich historycznych kamienic - wysokich, smukłych, zwieńczonych ozdobnych szczytem. Tutaj wprawne oko spostrzeże, że w elewacji tej czynszówki widać jakby wbudowaną taką smukłą szczytową kamienicę manierystyczną: szczyt jej zwieńczony jest trzema obeliskami, z których najwyższy stoi na półkolistym naczółku (ponad widoczną datą 1905). Poniżej dwóch bocznych obelisków krawędź szczytu "spływa" do bocznych ślimacznic (albo wolut, jak kto woli - po bokach najwyższego balkonu) - to tzw. spływy wolutowe. Niżej owa "wbudowana" kamienica ma dwa balkony (po jednym na każdym piętrze) i na parterze dwa okna. Jest więc 2-osiowa, a na wysokości I i II piętra ma pionowo zaznaczone krawędzie z boniowaniem.

Dom czynszowy przy Bydgoskiej 74 powstał w 1905 r., a więc w okresie secesji. Nie jest to jednak czysty przykład tego stylu, chociaż odnaleźć można tu pewne jego cechy, jak np. obramienia okien I i II piętra oraz niesymetryczność rozwiązania elewacji. Poza tym dostrzec można pewne motywy nawiązujące do renesansu, jak np. boniowanie krawędzi ryzalitu, poziome listwy elewacyjne, symetrię szczytu.

Budynek w 1903 r. zaprojektował Michael Bartel dla Hermana Pohl'a.

 

 

Kamienica wielomieszkaniowa czynszowa zbudowana ok. 1900 r. jako narożna. Główną i reprezentacyjną jest elewacja południowa (od ul. Bydgoskiej), gdzie dominuje ornamentyka w stylu neobarokowym. Jej zachodnia część zwieńczona jest pokaźnym szczytem dwuczęściowym z bogatym ornamentem i rozbudowanym naczółkiem. Natomiast w narożu dominuje wieloboczny wykusz nakryty cebulastym hełmem. Pomiedzy wykuszem a szczytem gzyms umieszczony został na wydatnych konsolkach, stanowiących swego rodzaju element ozdobny. Okna I piętra zostały najbogaciej spośród wszystkich ozdobione z opaskami w postaci boniowania, zwieńczone trójkątnym gzymsikiem.

 

 

Dom czynszowy w stylu neorenesansu francuskiego z 1885-6 r., w którym podczas jednego ze swoich pobytów w Toruniu w latach 1905-1906 mieszkał znany pisarz, Stanisław Przybyszewski (1868-1927). Zobacz >>>

 

W okresie świetności był to największy w Polsce producent wielu rodzajów wodomierzy i gazomierzy, programatorów cyfrowych, przełączników czasowych, zaworów termostatycznych oraz szerokiego asortymentu zegarów, a także urządzeń usprawniających pracę biurową. 
Fabryka powstała w 1920 r. pn. "Gazomierz" przy ulicy Bydgoskiej 108 w wykupionych i zmodernizowanych na ten cel dawnych obiektach restauracyjnych.
Zobacz >>>

 

 

Budynek w stylu neogotyckim z 1881 r. zbudowany na potrzeby Domu Sierot. W okresie międzywojennym mieścił Ochronkę Miejską. Zobacz >>>

 

 

Hala zbudowana została specjalnie dla I Pomorskiej Wystawy Ogrodniczo-Przemysłowej w 1928 r., posiada istotną wartość architektoniczną. Była wówczas jednym z najwięszych i najnowocześniejszych takich obiektów w Polsce. Jej projekt opracował najwybitniejszy toruński architekt okresu 20-lecia międzywojennego, Kazimierz Ulatowski (1884-1975), który zaprojektował w Toruniu też kilkanaście innych budynków. Zobacz >>>