Co się stało z pałacem w Gzinie?

Gzin – niewielka wieś położona na Ziemi Chełmińskiej ok. 33 km na płn.-zach. od Torunia. Dziś poza ledwie kilkoma budynkami z pocz. XX w. nie posiada żadnych historycznych obiektów, świadczących o jej długich dziejach. Nie zachował się zwłaszcza dość tajemniczy pałac z XVIII w. Ślad po nim zaginął, nawet nie wiadomo dokładnie kiedy. Jedynym właściwie dokumentem i wizerunkiem owego pałacu są rysunki nieocenionego Georga Friedriecha Steinera, utalentowanego toruńskiego rysownika, żyjącego w latach 1704-1761.
 
 
 
Na kartach historii Gzin pojawia się w 1222 r. jako Kysin(?) wraz z wieloma innymi miejscowościami Ziemi Chełmińskiej, które to książę mazowiecki Konrad, władający wtedy tym regionem, przekazał te miejscowości jako nadania dla biskupa misyjnego pruskiego Chrystiana. W latach 40. XIII w. jednak za sprawą Krzyżaków i nowego podziału Prus na diecezje, Ziemia Chełmińska (i Gzin) zostały objęte diecezją chełmińską. Kolejna informacja o Gzinie pochodzi z 1405 r. i dotyczy wynajęcia za 10 grzywien od rycerza Mikołaja z Gzina konia na wyprawę krzyżacką na Gotlandię. Od 1408 r. Gzin jest w posiadaniu kapituły diecezjalnej chełmińskiej, a w 1466 r. na mocy II pokoju toruńskiego wraz z Prusami Królewskimi (zachodnią częścią dawnego państwa krzyżackiego) wszedł w granice Królestwa Polskiego. W 1517 r. istniejący tu folwark należący do kapituły chełmińskiej zostaje przez bpa chełmińskiego Jana Konopackiego zamieniony na Nielbark (koło Nowego Miasta Lubawskiego) i Sarnowo (koło Grudziądza), a od drugiej połowy XVI w. Gzin był własnością szlachecką: w XVII w. dobra te posiadali Działyńscy (Paweł Działyński, starosta bratiański utrzymywał tu prywatną domową kaplicę), później Zamoyscy, a w XVIII w. Czapscy.
 
 
Pod koniec lat 30. XVIII w. podskarbi wielki koronny, jeden z największych magnatów w Prusach Królewskich Jan Ansgary Czapski (1699-1742) rozpoczął wznoszenie nowego pałacu z Gzinie. Był już też właścicielem innych posiadłości na Ziemi Chełmińskiej: m.in. zamku pokrzyżackiego w Bratianie koło Nowego Miasta Lubawskiego oraz pałacu w Nowej Wsi Szlacheckiej koło Jabłonowa Pomorskiego.
Do wykonania prac przy nowym pałacu zaangażował architektów, m.in. Włocha osiadłego w Toruniu – Giovanniego Battistę Cocchi’ego, także Joachima Daniela Jaucha oraz Antoniego Solari’ego. 

Z rysunków Steinera wynika, że pałac był całkiem okazałą budowlą barokową, 9-osiową, z wolutowym naczółkiem w osi symetrii oraz ozdobnym gankiem i balkonem nad nim. Elewacje zdobone były ponadto pilastrami, bogatymi obramieniami okiennymi, wazami, płycinami, a w naczółku widniał herb rodowy Leliwa.

W 1772 w wyniku I rozbioru Polski szlachecka własność ziemi w Gzinie przeszła pod zarząd zaborczego państwa pruskiego. W 1823 r. na podstawie pruskiej ustawy uwłaszczeniowej nastąpiła parcelacja gruntów. Własność pałacowa należała do Józefa Stefańskiego.
Nie są jasne okoliczności oraz czas kiedy pałac z Gzinie przestał istnieć.
 
Jan Ansgary Czapski, z racji swojej pozycji, a także pełnionych funkcji, miał dość liczne kontakty z Toruniem. Był głównym doradcą króla Augusta III Sasa w sprawach Prus Królewskich, starał się dbać o interesy miast, w tym Torunia, któremu, jako szlachcic, był wręcz przychylny (co było niemal wyjątkiem na tle znacznej ogólnej niechęci szlachty wobec wielkich miast pruskich - Gdańska i Torunia, posiadających znaczną autonomię i niezależność prawbno-ustrojową, zobacz: Toruń jako miasto królewskie). Doprowadził np. do załagodzenia sporu między Toruniem a szlachtą w związku z niezwykle restrykcyjnym dla miasta wyrokiem po tumulcie toruńskim w 1724 r.
Jako legat królewski 19 września 1734 r. odebrał hołd od miasta Torunia królowi Augustowi III; zagwarantował wtedy, że pod panowaniem przedstawiciela dynastii saskiej Toruń oraz jego mieszkańcy nie muszą się martwić o pomyślny rozwój i prawa miejskie...
Po objęciu urzędu podskarbiego w 1738 r. prowadził rozmowy z kupiectwem i z władzami miast Torunia i Gdańska w sprawach ekonomicznych Prus Królewskich i usprawnienia dalekosiężnego handlu w oparciu o te dwa miasta. W rezultacie podpisano umowy handlowe, co jednak zostało odebrane przez Królestwo Pruskie jako godzące w jego interesy.
Ponadto Jan Ansgary Czapski opiekował się także kościołem i kolegium jezuickim w Grudziądzu. O  jego wsparciu świadczył chociażby fakt, że w tamtejszym kościele znajdował się jego portret, który wisiał koło portretów innych dobroczyńców i fundatorów tego jezuickiego gmachu. Jan Ansgary miał także wkład w odnowienie kościoła farnego w Nowym Mieście Lubawskim, położonym w pobliżu jego bratiańskich dóbr ziemskich.
W 1736  r. nabył natomiast od Piotra Riaucoura pałac w Warszawie przy Krakowskim Przedmieściu, znany dziś jako Pałac Czapskich.
  • drukuj
  • poleć artykuł
Komentarze użytkowników (0)
Brak komentarzy. Bądź pierwszy - dodaj swój komentarz
Dodaj swój komentarz:


pozostało znaków:   napisałeś znaków:

Kontakt

tel. 56 621 02 32
biuro@toruntour.pl
formularz kontaktowy
 
 
   
Właścicielem i operatorem Toruńskiego Portalu Turystycznego funkcjonującego pod domeną toruntour.pl jest Toruński Serwis Turystyczny, Toruń, ul. Rabiańska 3 (mapa), tel. 66 00 61 352, NIP: 8791221083.
Materiały zawarte w Toruńskim Portalu Turystycznym www.toruntour.pl należą do ich autorów lub właściciela serwisu i są objęte prawami autorskimi od momentu powstania Portalu w 2015 r. Wszelkie wykorzystywanie w całości lub we fragmentach zawartych informacji bez zgody Wydawcy Serwisu jest zabronione.
Polityka cookies
 
Jeżeli chcesz opublikować swój artykuł lub napisać do Toruńskiego Portalu Turystycznego ponieważ gdzieś do tekstu wkradł się błąd, chcesz nawiązać współpracę lub po prostu przekazać swoją opinię, możesz to zrobić używając adresu mailowego biuro@toruntour.pl. Żadna wiadomość nie pozostanie bez odpowiedzi!
 
Zostań naszym patronem. Poznaj szczegóły i możliwości tutaj