Widok od zachodu

 

Stojący pośrodku Rynku Staromiejskiego monumentalny gotycko-manierystyczny Ratusz Staromiejski jest jedną z największych i najwspanialszych tego typu budowli w Europie. Jest prawdziwym pomnikiem świetności Torunia - dawnego emporium handlowego Hanzy. Powstał w XIII i XIV wieku, tj. w okresie szczytowego rozwoju średniowiecznego Starego Miasta Torunia, w oparciu o przywilej wielkiego mistrza krzyżackiego, Konrada von Wallenrode, a następnie - na pocz. XVII w. - został rozbudowany w duchu manieryzmu niderlandzkiego.
Ratusz był siedzibą władz najważniejszego obszaru Torunia, nazywanego od 1264 r. Starym Miastem. Od połowy XV w. stał się centrum władzy dla całego toruńskiego zespołu miejskiego (zobacz: Toruń: miasto podwójne). Pełnił tę funkcję kilka stuleci i przez ten czas był jego głównym i reprezentacyjnym municypalnym gmachem, w którym odbywały się ważne i przełomowe wydarzenia historyczne oraz często gościły koronowane głowy (zobacz: Królowie polscy w Toruniu).

 

Funkcjonalnie ratusz łączył trzy zasadnicze role - co należy do najbardziej unikatowych cech - parter zajmowały pomieszczenia handlowe (sukiennice, hala ław chlebowych, kramy, sala wagi) oraz sądownicze (Sala Sądowa), piętro zaś przeznaczone było dla organów władzy miejskiej (Sala Rady, od XVI wieku zwana Salą Senatu (Senatus civitatis Thoruniensis), urzędy Kontrybucyjny, Wetowy, Kancelaria, Kamlaria i in.).

Dla pomieszczenia tak licznych funkcji powstał w XIV w. gotycki gmach zaliczany do najwybitniejszych obiektów średniowiecznych w Europie.

 

Pierwotnie, od drugiej połowy XIII wieku, w tym miejscu znajdowały się wolno stojące budynki uformowane w podobny do kształtu dzisiejszego ratusza czworobok.

Dzisiejsza forma toruńskiego Ratusza Staromiejskiego ukształtowała się ostatecznie w 1738 r., tj. po odbudowie ze zniszczeń doznanych atakiem szwedzkim w 1703 r. i jest znacznie skromniejsza od świetności i splendoru Ratusza, jakie powstały w wyniku rozbudowy na początku XVII w. Ratusz toruński najokazalej i najdostojniej prezentował się bowiem właśnie po owej  manierystycznej rozbudowie z początku XVII w., świadcząc o wysokich aspiracjach i zamożności Torunia, posiadającego dużą niezależność polityczną.

►  Więcej tutaj

 

 

 

Najstarszą częścią obecnego gmachu jest pięknie zdobiona typową ornamentyką gotycką wieża z około 1274 roku, podwyższona w 1385 do obecnej wysokości 40 m, wzorowana na flandryjskich belfortach - wieżach rynkowych, budowanych zazwyczaj w połączeniu z halami targowymi, będących jednocześnie strażnicami obserwacyjno-sygnalizacyjnymi. Z miastami Flandrii (głównie Brugią, Gandawą, Ypres) nawiązał Toruń bowiem bliskie kontakty handlowe i kulturalne już w połowie XIII wieku.

W wieży przechowywano archiwalia, zbroje i kosztowności, tutaj także mieściło się więzienie.
Około 1430 roku wieżę zwieńczono spiczastym hełmem - iglicą, na szczycie której zawieszona była złota korona - symbol niezależności mieszczańskiej Torunia i przywilejów królewskich. Została ona bezpowrotnie zniszczona w czasie oblężenia szwedzkiego w 1703 roku. Tym samym jest to symboliczny początek upadku świetności i potęgi Torunia.
Po odbudowie Ratusza wieżę nakryto prowizorycznym zadaszeniem, które przetrwało do dziś, a władze miasta - pomimo podjętego tematu odbudowy hełmu z okazji 300. rocznicy jego zniszczenia - nie zdecydowały się na odbudowę.

►  Więcej tutaj

 

Najbardziej interesującym dowodem historycznego rozwoju i nawarstwień architektonicznych budynku ratusza są jego wnętrza, pochodzące z różnych epok. Ogólny rozwój Torunia oraz jego upadek skutkowały kolejnymi rozbudowami w XIV i XVII w. oraz odbudowami ze zniszczeń w XVIII i XIX w.

Bogacące się na pośrednictwie handlowym toruńskie mieszczaństwo dążyło do podkreślenia pozycji miasta również poprzez nadanie odpowiedniego splendoru ratuszowym wnętrzom. W ich zdobieniu na początku XVII w. udział brali wybitni twórcy  sztuki. Ratusz Staromiejski miał stanowić reprezentacyjną siedzibę władz miejskich i jednocześnie poprzez formy architektoniczne oraz wymowną symbolikę bogatego zdobnictwa miał wyrażać idealne miasto rządzone w sposób światły i sprawiedliwy. Ponadto w rozbudowanym gmachu miały zmieścić się urzędy miejskie wprowadzone w związku z poszerzeniem samorządu miejskiego przez króla Zygmunta I Starego (Reformatio Sigismundi) w 1523 r., a mieszczące się dotąd w Ratuszu Nowomiejskim. Wtedy najbardziej reprezentacyjną kondygnacją stało się pierwsze piętro. Mieściło ono najważniejsze sale Ratusza czyli Salę Rady (zwaną wtedy Senatem Republiki Toruńskiej), Salę Wety, Trzeciego Ordynek, Kamlarii, Kancelarii i in.

► Więcej tutaj

 

Toruń, jako miasto o dużym znaczeniu gospodarczym i politycznym był nie tylko miejscem, w którym odbywały się ważne historyczne wydarzenia, ale niejednokrotnie był inspiratorem czy realizatorem takich wydarzeń. Wiele z nich miało miejsce właśnie w Ratuszu Staromiejskim. Tu np. zawarto polsko-krzyżacki pierwszy pokój toruński w 1411 r. W Sali Wielkiej w 1645 r. odbyło się słynne Colloquium Charitativum, ponadto trzykrotnie obradowały sejmy Rzeczypospolitej. W Ratuszu też odbywały się rokowania i spotkania polityczne z udziałem koronowanych głów i dyplomatów.

► Więcej tutaj

 

Dziś Ratusz mieści Muzeum Okręgowe, gdzie oprócz wnętrz podziwiać można m.in. zbiory sztuki gotyckiej (rzeźby, malarstwo, unikatowy zbiór wspaniałych witraży, i in.), toruńskie rzemiosło artystyczne (m.in. formy pierników, intarsje), monety toruńskie, malarstwo (m.in. wielkich rozmiarów obraz przedstawiający zawarcie II pokoju toruńskiego). W Sali Królewskiej, od 1454 roku upamiętnionej pobytem niemal wszystkich królów polskich i śmiercią jednego z nich - Jana Olbrachta, znajduje się najstarszy poczet królów polskich, a w wielkiej Sali Wielkiej znakomita galeria portretu patrycjatu toruńskiego z XVI-XIX wieku.

► Więcej tutaj

 

Wśród gmachów toruńskiej historycznej architektury Ratusz Staromiejski - będący symbolem hanzeatyckiej potęgi Torunia i niezawisłości wolnej republiki mieszczańskiej - zajmuje miejsce najbardziej oczarowujące.

 

XIX-wieczny znawca europejskiego gotyku ceglanego i architektury, Konrad Steinbrecht (1849-1923) trafnie uznał, że:

 

Natomiast Szymon Starowolski (1588-1656), polihistor i historyk barokowy, w wydanym w 1632 r. dziele "Polonia sive status Regni Poloniae descriptio" pisał o ratuszu toruńskim (w tłumaczeniu na język polski):

 

Zachwyt nad toruńskim Ratuszem Staromiejskim wyrażał też Julian Ursyn Niemcewicz (1757-1841), znany publicysta, dramaturg i historyk, który w "Podróżach historycznych po ziemiach polskich od 1811 do 1828 roku" napisał: 

 

Wśród opisujących i chwalących ratusz toruński było też wielu podóżników, wśród nich słynny angielski syn kupca z Kornwalii, Peter Mundy (1597-1667), relacjonujący, iż (w tłumaczeniu na język polski):