Gotyckie malowidła w kościele Mariackim

Gotyckie malowidła ścienne z lat ok. 1360-1370 na wewnętrznych szkarpach nawy południowej kościoła Mariackiego to niezwykle cenne zabytki malarstwa gotyckiego w Polsce. Należą do najbardziej monumentanych polichromii na Pomorzu. Jako jedne z wielu toruńskich dzieł gotyckich świadczą o ogromnym rozwoju tej dziedziny sztuki w dawnym Toruniu, osiągającej prawdziwie europejski poziom, co możliwe było dzięki zamożności tutejszego mieszczaństwa.

Stylistyka tych polichromii wskazuje na powiązania z wybitnym wówczas europejskim malarstwem czeskiego Mistrza Ołtarza z Wyższego Brodu, związanego z dworem cesarza Karola IV Luksemburskiego w Pradze.
Kompozycyjnie natomiast malowidła toruńskie nawiązują do malowidel w kościele św. Jakuba w Lubece - stolicy Hanzy, której Toruń był członkiem już przed 1280 r. - oraz innych malowideł we Flandrii, Lotaryngii; nigdzie jednak dzieła nie osiągają toruńskiego rozmachu.
Malowidła przedstawiają postaci: św. Jana Chrzciciela, Chrystusa przy kolumnie biczowania, Marii Bolesnej, św. Szczepana, św. Andrzeja, św. Krzysztofa, św. Wawrzyńca, św. Marii Magdaleny, św. Elżbiety, stojących pod kilkumentrowej wysokości baldachimami architektonicznymi.
Szczególną uwagę zwraca mistrzowski, delikatny rysunek twarzy postaci, zwłaszcza Chrystusa, Marii i św. Andrzeja, o pogłębionej psychice oraz znakomity modelunek barwny, podkreślający plastykę postaci.
 
Ukazanie w tym zespole malowideł m.in. Chrystusa przy kolumnie biczowania oraz Marii Bolesnej i innych świętych, tworzy ideę kościoła męczenników - kościoła misyjnego, co było popularne w państwie krzyżackim (wszak argumentem krzyżackim za utrzymaniem się w Prusach było nawracanie pogan) oraz korespondowało z rolą i posłannictwem franciszkanów na północno-wschodnich rubieżach chrześcijaństwa europejskiego. Toruński kościół Mariacki był w średniowieczu klasztornym kościołem pierwszego i najważniejszego w państwie krzyżackim konwentu franciszkańskiego, siedziby kustorii pruskiej.
Natomiast przedstawienie św. Jana Chrzciciela - patrona Torunia - ma podkreślać religijną i polityczną tożsamość mieszczan toruńskich. Z kolei ukazana postać św. Jadwigi Śląskiej jest nawiązaniem do Śląska, skąd w XIII w. pochodziło wielu mieszczan toruńskich oraz jest wyrazem jej czci jako żony księcia wrocławskiego Henryka Brodatego, mającego wpływ na osadzenie Krzyżaków na Ziemi Chełmińskiej.
 
Malowidła były najpewniej fundacją rodzin patrycjatu toruńskiego lub korporacji, do których należały kaplice.
 
 
Poza powyższymi malowidłami na ścianie południowej nawy, kościół Mariacki w Toruniu posiada wiele innych cennych zabytków ściennego malarstwa średniowiecznego. Wszystkie one świadczą o niebywałym rozwoju tej dziedziny sztuki w dawnym Toruniu:
 
 

Koronacja Marii wśród Chórów Anielskich

Przedstawienie znajduje się we wschodniej części nawy południowej. Scena ukazująca tronujących Marię i Chrystusa widoczna jest w kręgu dziewięciu chórów anielskich, przybierających kolory tęczy. Chóry owe oznaczają stopień „anielskiej” doskonałości i bliskości w stosunku do Boga.
Chór najbliższy - Serafini - w kręgu o kolorze purpury, jest najlepiej czytelny. Dostrzec więc tu można półpostaci aniołów w dynamicznych pozach.
Po bokach całego przedstawienia widnieją monumentalne wyobrażenia archaniołów – Michała na ścianie wschodniej nawy południowej, oraz Gabriela na przeciwległej szkarpie wewnętrznej.
Cała kompozycja powstała ok. 1370-1380 r., a więc nieco później niż monumentalne malowidła świętych na szkarpach. Do nich podobne są tu jedynie postaci archaniołów, jednak stylistycznie różnią sie od nich.
Malowidło również posiada wpływy czeskie - mistrza Emaus.
 

Pokłon Trzech Króli

Gotyckie malowidło z około połowy XIV w. złożone jest z trzech scen w tematyce bożonarodzeniowej: Zwiastowanie, Adoracja Dzieciątka w Betlejem, Wędrówka Trzech Króli. Umieszczone zostało poniżej dużego XIV-wiecznego przedstawienia św. Krzysztofa na jednej z wewnętrznych szkarp nawy południowej.
Malowidło to jest mieszczańską inicjatywą prywatną, być może o charakterze wotywnym. Kult Trzech Króli cieszył się dużą popularnością wśród warstwy mieszczańskiej jako bezpośrednie odwołanie do pielgrzymowania oraz do wydarzeń narodzin Chrystusa. Trzej Królowie byli także patronami dobrej podróży i dobrej śmierci i to mogło być motywem tegoż mieszczańskiego wotum.
Ciekawostką jest fakt, że postać Marii i żłóbek zostały domalowane wtórnie, w końcu XIV w.
 

Trwoga na statku kupieckim

- unikatowej treści malowidło gotyckie z lat ok. 1433-1450, przedstawiające łódź unoszącą się na spienionych falach, pełną pasażerów walczących na morzu z różnymi monstrami i stworami fantastycznymi (np. syrena). Zatrwożeni podróżnicy zwracają się o pomoc ku widocznym w górnej części dwóm postaciom (zachowanym częściowo), najprawdopodobniej św. Mikołaja patrona żeglarzy i Marii. Nie jest znana fundacja i przeznaczenie obrazu, chociaż najpewniej musiało to być malowidło dziękczynne, powstałe w podzięce za...
► Więcej tutaj
 

Malowidła w arkadzie

w nawie głównej pod emporą przedstawiają kilka scen. Po lewej na dole widoczna jest klęcząca postać franciszkanina (zakonu jako fundatora malowideł) z banderolą z nieczytelną inskrypcją. Powyżej scena ze św. Franciszkiem na tle skalistego krajobrazu i drzew  (Kazanie do ptaków) oraz niezidentyfikowanym świętym. Po prawej scena Marii Magdaleny unoszonej przez anioły.
 

Malowidło pasyjne

Wotywne ścienne malowidło pasyjne z ok. 1400 r. zostało odsłonięte w 2008 r. w związku z renowacją renesansowego epitafium Neisserów. Znajduje się w zachodniej części nawy południowej.
Przedstawia w prostym ujęciu scenę modlitwy Chrystusa w Ogrójcu oraz scenę Niesienia krzyża.
► Więcej tutaj
 

Malowidło Ukrzyżowanie

Malowidło z końca XIV w. znajduje się w północnej części kościoła - w krużganku. Nie zachowały się czytelnie szczegóły przedstawienia, widoczne są - zwłaszcza w okolicach głów postaci oraz krzyża - ślady tematycznie identycznego malowidła nieco starszego.
Ponad głowami adorujących pod krzyżem postaci Marii oraz św. Jana Ewangelisty widać dwie pary aniołów. Trzej aniołowie unoszą kielichy mszalne, do których spływa krew Chrystusa z ran na dłoniach i w boku. Takie przedstawienie mogło się łączyć z kultem Pięciu Ran Jezusa, obecnym w duchowości franciszkańskiej.
Malowidło w nieznanym czasie zostało zatynkowane, odkryte w 1971 r.
 

Malowidła sklepienne

z ok. 1500 r. w formie stylizowanych trójliści mających przywołać wizję ogrodu rajskiego - sklepienie kościoła symbolizuje Niebo.
W prezbiterium sklepienie dodatkowo posiada (słabo zachowane) malowidła popiersi świętych oraz rozety.

.

  • drukuj
  • poleć artykuł
Komentarze użytkowników (0)
Brak komentarzy. Bądź pierwszy - dodaj swój komentarz
Dodaj swój komentarz:


pozostało znaków:   napisałeś znaków:

Kontakt

tel. 56 621 02 32
biuro@toruntour.pl
formularz kontaktowy
 
 
   
Właścicielem i operatorem Toruńskiego Portalu Turystycznego funkcjonującego pod domeną toruntour.pl jest Toruński Serwis Turystyczny, Toruń, ul. Rabiańska 3 (mapa), tel. 66 00 61 352, NIP: 8791221083.
Materiały zawarte w Toruńskim Portalu Turystycznym www.toruntour.pl należą do ich autorów lub właściciela serwisu i są objęte prawami autorskimi od momentu powstania Portalu w 2015 r. Wszelkie wykorzystywanie w całości lub we fragmentach zawartych informacji bez zgody Wydawcy Serwisu jest zabronione.
Polityka cookies
 
Jeżeli chcesz opublikować swój artykuł lub napisać do Toruńskiego Portalu Turystycznego ponieważ gdzieś do tekstu wkradł się błąd, chcesz nawiązać współpracę lub po prostu przekazać swoją opinię, możesz to zrobić używając adresu mailowego biuro@toruntour.pl. Żadna wiadomość nie pozostanie bez odpowiedzi!
 
Zostań naszym patronem. Poznaj szczegóły i możliwości tutaj