Kościół św. Jakuba w Toruniu
fot. Pko CC BY-SA 4.0
Kościół św. Jakuba to główna świątynia Nowego Miasta Torunia. Ale przede wszystkim to przykład wybitnej klasy XIV-wiecznej architektury gotyckiej, o czym świadczy m.in. system konstrukcyjny oraz wysoka ranga artystyczna dekoracji architektonicznej i wystroju malarskiego wnętrza.
Kościół św. Jakuba na Nowym Mieście w Toruniu jest jednym z najznakomitszych przykładów architektury gotyckiej na ziemiach polskich i należy do zabytków klasy światowej (zobacz: Architektura Torunia). Jednocześnie jest najwybitniejszą z gotyckich budowli sakralnych na Ziemi Chełmińskiej.
O jego wyjątkowych walorach artystycznych świadczy wiele cech, m.in. niezwykle udane nadanie prostokątnemu prezbiterium sugestywnej iluzji zamknięcia wieolobocznego poprzez specyficzną formę jego sklepienia i ukośne ustawienie przypór zewnętrznych. Wspaniały wielopłaszczyznowy wschodni szczyt prezbiterium, o bogatej dekoracji maswerkowej, jest zaliczany do najlepszych osiągnięć architektury tego typu.
O niepowtarzalnym i oryginalnym charakterze świątyni decyduje ponadto bogactwo dekoracji, forma detali i użycie różnobarwnie glazurowanej cegły. Kościół świętojakubski różni się od pozostałych gotyckich świątyń toruńskich przede wszystkim zastosowaniem układu bazylikowego, w którym nawy boczne są niższe od nawy głównej.
Mimo swej monumentalności kościół św. Jakuba, dzięki wielu pięknym zdobieniom, jest delikatny i pełen wdzięku.
Zewnętrzną lekkość tworzą liczne sterczyny.
► Zobacz więcej: Unikatowe cechy kościoła św. Jakuba
Poza architekturą unikatowość i wysoką rangę artystyczną kościoła tworzy wiele niezwykłych zabytków wyposażenie wnętrza, które zajmują ważne miejsce w historii sztuki polskiej (zobacz niżej).
Choć kamień węgielny pod budowę kościoła położono dopiero w 1309 r. - tj. 45 lat po założeniu Nowego Miasta Torunia - to wielu badaczy uznaje, że mieszkańcy tego miasta korzystali z wcześniejszej, tutaj stojącej świątyni drewnianej. Pewne jest natomiast, że budowę obecnego kościoła rozpoczęto w 1309 r. położeniem przez biskupa chełmińskiego Hermana kamienia węgielnego. Fakt ten został upamiętniony wyjątkowym napisem na dekoracyjnym fryzie z gotyckich glazurowanych płytek żółtych i zielonych, który obiega prezbiterium z zewnątrz, jak i wewnątrz.
Najstarszą częścią jest prezbiterium, zbudowane do roku 1320.
Fundatorem kościoła byli najprawdopodobniej Krzyżacy, chcąc poprzez wyjątkową formę, wysokie walory artystyczne i zdobność świątyni - nawiązujące do swoich indywidualnych preferencji - zaznaczyć swój prestiż, a jednocześnie kształtować w mieszkańcach miasta ich tożsamość i wspólną więź. Kościół św. Jakuba mogli traktować nie tylko jako farę, ale też jako kościół zamkowy. Od 1408 r. w tym kościele działał wikariat Towarzystwa Jaszczurczego, na wpół tajnej antykrzyżackiej organizacji rycerstwa Ziemi Chełmińskiej; tutaj odbywali swoje tajne narady przeciw Krzyżakom. Świątynia ta nieprzerwanie od momentu powstania pełni funkcję kościoła parafialnego dla Nowego Miasta Torunia (w latach 1557-1667 była to parafia protestancka). Przez kilka wieków (od ok. 1341 do 1557 oraz od 1667 do 1833) stanowiła także kościół klasztorny dla pobliskiego konwentu cysterek-benedyktynek.
W czasach reformacji kościół ten, podobnie jak większość kościołów toruńskich, przeszedł w użytkowanie gminy protestanckiej (1557 r.). W tym samym roku luteranie przejęli szkołę parafialną. Benedyktynki odzyskały kościół 110 lat później, w 1667 r., a protestanci przenieśli się wtedy do adaptowanego na cele religijne Ratusza Nowego Miasta. Z kościołem św. Jakuba związanych jest kilka ważnych nazwisk okresu protestanckiego, jak np. Jacob Schwoger (działający też w staromiejskim kościele Świętojańskim) - w latach 1530-42 kapelan możnego cechu piwowarów (zobacz: Browary i piwo toruńskie w okresie przedrozbiorowym), krzewiciel luteranizmu; w 1558 r. Jan Krakowczyk - kaznodzieja, tłumacz pism reformacyjnych z niemieckiego na polski; w latach 1573-79 Martin Murinius, autor polskiego przekładu Kroniki mistrzów pruskich, wydanego w Toruniu w 1582 r.; w latach 1586-1606 Kasper Gessner - tłumacz katechizmu Martina Lutra; w latach 1584-1605 Konrad Graser - znany prawnik, profesor hebrajskiego i teologii w słynnej toruńskiej uczelni półwyższej, Gimnazjum Akademickim.
W czasie odbywającej się przy kościele procesji Bożego Ciała 16 lipca 1724 r. doszło do zamieszek zapoczątkowujących głośny na cała Europę tumult toruński.
W 1950 r. w podziemiach kościoła został pochowany biskup wygnaniec, Adolf Piotr Szelążek (1865-1950), ordynariusz diecezji Łuckiej na Wołyniu i więzień władzy radzieckiej w Kijowie, założyciel Zgromadzenia Sióstr świętej Teresy od Dzieciątka Jezus.
Lokalizacja najważniejszych zabytków kościoła. Kliknij aby powiększyć
Zobacz też:
Powrót do:
|
Lokalizacja
Nowe Miasto, Rynek Nowomiejski / ul. św. Jakuba
600 m na wschód od Rynku Staromiejskiego
Msze św.:
- w dni powszednie: 7.00, 8.30, 18.00
- w niedziele i święta: 7.00, 8.30, 10.00, 11.30. 13.00, 18.30 Zwiedzanie:
Kościół jest dozorowany i do zwiedzania udostępniony w sezonie letnim (od maja do końca sierpnia) od poniedziałku do soboty w godz. 10 - 16, w niedziele w godz. 14 - 16. Wstęp jest bezpłatny, jednak wypada złożyć jakiś datek, tym bardziej, że ten wyjątkowy zabytek wymaga wielu dalszych prac renowacyjnych.
W pozostałych okresach wejście możliwe jest tylko do kruchty, która od całego wnętrza oddzielona jest kratą. Zwiedzanie z przewodnikiem:BTP Przewodnicy Toruńscy, Toruński Serwis Turystyczny, ul. Rabiańska 3, tel. 60 08 24 929
Rezerwacje zwiedzania: e-mail: biuro@przewodnicy.torun.pl Galeria zdjęć |