Wycieczka: Żydowskimi śladami w Toruniu

W przeciwieństwie do miast środkowej, południowej i wschodniej Polski, Toruń i obszar dawnego państwa krzyżackiego (i później Prus Królewskich) nie był ani licznie, ani od dawna zasiedlony przez ludność żydowską. Można wręcz stwierdzić, że do 2. połowy XVIII w. Toruń był miastem bez Żydów. Później społeczność żydowska toruńska powiększała się systematycznie aż do 1939 r., kiedy to Niemcy dokonali "likwidacji problemu żydowskiego". Nie do końca jednak, bo dopełnienia tego dokonali Polacy w 1975 r. likwidując ostatni cmentarz żydowski w Toruniu i jednocześnie jedyny, jaki przetrwał II wojnę światową na Pomorzu.

 

W średniowieczu, kiedy Toruń należał do państwa krzyżackiego i był jego początkowo głównym, a później jednym z największych centrów gospodarczych i handlowych zrzeszonych w Hanzie (zobacz: Toruń: Hanzeatyckie emporium), Żydzi nie byli tu tolerowani, tzn. nie mieli prawa do zamieszkania i prowadzenia handlu. Było to wprost skutkiem z jednej strony gospodarczego, społecznego i kulturowego oddziaływania Hanzy, a z drugiej oddziaływania zakonu krzyżackiego.
Również później - w okresie nowożytnym, w protestanckim Toruniu Żydzi byli niemile widziani przez mieszczan.

 

Dopiero rok 1847 r. przynosi zmianę prawa państwowego i znosi ograniczenia wobec Żydów.

Żydzi toruńscy przyjęli niemiecki wzorzec kulturowy z wyjątkiem wyznania, przestali się różnić od Niemców językiem, ubiorem i częściowo obyczajowością. Cały okres między 1847 a 1928 r. był bardzo korzystny dla społeczności żydowskiej.

Podobnie jak chrześcijanie toruńscy, tak Żydzi byli zróżnicowani pod względem zawodowym, majątkowym. Jednak w drugiej połowie XIX w. odgrywali istotną rolę w życiu gospodarczym Torunia, w przeciwieństwie do okresu między I a II wojną światową -  wskutek traktatu wersalskiego (1919 r.) przyznającego Polsce Toruń, większość tutejszych Żydów zdecydowała się na wyjazd do Niemiec i opuszczenie Torunia.

► Zobacz więcej: Toruń żydowski

 

Z Toruniem związanych jest kilka wybitnych postaci żydowskich. Miejsca, w których działali i dziedzictwo, jakie pozostawili poznamy wędrując trasą niniejszej wycieczki.

Większość punktów na trasie wycieczki skupia się na Starym Mieście. Natomiast spośród tych, zlokalizowanych poza tym obszarem, największe znaczenie mają: miejsce dawnego cmentarza żydowskiego na Przedmieściu Jakubskim (pkt 13) oraz Kaplica Pamięci o Sprawiedliwych (pkt. 16).

 

Kliknij odpowiedni kwadracik/cyfrę na mapie i rozpocznij wędrówkę!
Wycieczka opracowana przez Toruński Serwis Turystyczny (Arkadiusz Skonieczny), objęta prawami autorskimi. Data publikacji: 07-07-2021