Unikatowe cechy toruńskiego kościoła Mariackiego

Zarówno monumentalna i nowatorska ówcześnie architektura kościoła Mariackiego oraz ranga zabytków jego wyposażenia zdecydowały o uznaniu tego obiektu jako zabytek klasy światowej.

Architektura

Toruński kościół franciszkański jest wyjątkowy i wspaniały poprzez swoją architekturę. Budowany w poł. XIV w. był pierwszą w państwie krzyżackim formą nierozczłonkowanej jednorodnej hali o tak dużej wysokości i rozmachu, wprowadzając tym samym nową jakość do architektury Pomorza. Podstawowym środkiem wyrazu architektonicznego są tu wielkie formy, bryły i płaszczyzny. Uzyskano dzięki temu efekt jednolitej, surowej monumentalnej bryły, epatującej gładkimi ścianami skontrastowanymi z niezwykle ozdobnymi trzema szczytami zachodnimi (dziś już niestety niezachowanymi >>>) i szczytem wschodnim.

Obszerna i jednolita przestrzeń wnętrza kościoła zachwyca swoją wielkością, smukłością i wyjątkowym w architekturze gotyckiej zastosowaniem szkarp wewnętrznych jako elementów konstrukcyjnych.

Wyjątkowa smukłość kościoła potęgowana jest rozmiarami: stosunkowo wąskimi nawami bocznymi (ok. 6,5 m) przy jednoczesnej ogromnej wysokości (27 m) naw i prezbiterium; masywnymi filarami międzynawowymi, oknami witrażowymi.

Wiele cech architektonicznych, koncepcja bryły i wnętrza (np. dwukondygnacyjna nawa północna z emporą), były nowatorskimi wzorami dla budowy innych świątyń, w tym dla kościołów gdańskich: rozbudowy sto lat później tamtejszego kościoła Mariackiego, kościoła franciszkańskiego Trójcy św. i kościoła dominikańskiego św. Mikołaja.

Zabytki wnętrza

Również wyjątkowe jest wyposażenie wnętrza kościoła; dzieła sztuki, zwłaszcza z epoki gotyku i manieryzmu, to cenne zabytki w skali europejskiej, powstałe w warsztatach toruńskich i świadczące o niezwykle wysokim poziomie dawnej sztuki artystycznej Torunia.

Do najceniejszych należą:

niezwykle cenne i reprezentujące wysoki poziom artystyczny gotyckie polichromie ścienne na wewnętrznych szkarpach, przedstawiające monumentalne postaci świętych na tle fantastycznej architektury,
bogato i misternie rzeźbione w drzewie dębowym stalle po obu stronach prezbiterium (z początku XV wieku), należące do najcenniejszych zabytków tego typu w Polsce,
figura Chrystusa w Grobie z końca XIV wieku, jedyna tej wielkości rzeźba w Polsce przedstawiająca Chrystusa w grobie
jeden z najstarszych dzwonów z terenu dawnego państwa krzyżackiego, wykonany w 1383 r., pochodzący z niezachowanego kościoła św. Wawrzyńca
znakomite organy z bogato i misternie rzeźbioną szafą z lat 1601-1607 (to najstarsze organy w Polsce); znajdują się one na miejscu instrumentu wcześniejszego - z 1343 r., będącego najstarszymi znanymi organami muzycznymi w państwie krzyżackim,
nie mniej bogato rzeźbiona wisząca obok ambona z tegoż czasu,
epitafia znakomitych rodów patrycjuszowskich Torunia z XVI-XVIII wieku (wizerunki i epitafia patrycjatu miejskiego nie były w Rzeczypospolitej zjawiskiem powszechnym, występowały niemal wyłącznie Toruniu, Gdańsku i Elblągu - w bogatych miastach Prus Królewskich),
mauzoleum królewny Anny Wazy, protestanckiej siostry króla Zygmunta III Wazy, starościny w pobliskim Golubiu, ufundowane przez króla Władysława IV Wazę w 1636 roku.

Ważne wydarzenia historyczne

Klasztor franciszkański i kościół Mariacki były miejscem, w którym toczyły się ważne wydarzenia oraz procesy, mające bezpośredni wpływ na kształtowanie się historii.

Franciszkanie toruńscy prowadzili rocznik (Annales Minorum Prussicorum), w którym zapisywali ważniejsze wydarzenia z dziejów miasta i państwa krzyżackiego. Franciszkański rocznik toruński znany z kształtu
uzyskanego w XVI w. sięga w swym zasadniczym zrębie 1410 r. i stanowi dziś ważne źródło historyczne.
W tutejszym klasztorze w 1243 r. odbył sie synod, który ogłosił bullę papieską o ustanowieniu w Prusach czterech nowych diecezji: chełmińskiej (z Toruniem), pomezańskiej (Kwidzyńskiej), warmińskiej (Frombork) i sambijskiej (Ryga).
W tym kościele w 1466 r. z udziałem legata papieskiego celebrowano uroczystą mszę św. z okazji zawarcia II pokoju toruńskiego.
W 1595 r. kościół Mariacki stał się miejscem synodu generalnego polskich protestantów, a podczas obrad głośnego Colloqium Charitativum w 1645 r. tutaj odbywały się uroczyste nabożeństwa.
W 1636 r. w tym jednym z najważniejszych i najznamienitszych w całej Rzeczypospolitej kościołów protestanckich król Władysław IV Waza zorganizował uroczysty i godny pogrzeb królewny Anny Wazy, na który zasłużyła jako członkini rodu królewskiego.

Oprac. Arkadiusz Skonieczny, data publikacji: 12-03-2019

Zobacz też:

Powrót do:

poprzedni