Zabytki i Architektura Torunia

Toruńskie zabytki architektury i sztuki, zwłaszcza gotyckie, pochodzą z tego okresu dziejów Torunia, który wprowadził to miasto na trwałe do historii sztuki i architektury jako ośrodek twórczy, nowatorski (zobacz: Toruń - Miasto NAJ-pierwsze) i wpływający na rozwój sztuki w naszej części Europy oraz jako jedno z największych miast Europy środkowej (zobacz: Królowa Wisły - Toruń w czasach świetności).
Poza tym - zgodnie z jednym z uzasadnień wpisu Torunia na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO - w Toruniu, niezależnie od wysokiego stopnia samodzielności, widoczne są wpływy przodujących ośrodków średniowiecznej sztuki europejskiej z Brugią, Gandawą i Lubeką na czele. Fakt ten uznaje się za świadectwo istnienia europejskiej wspólnoty miast hanzeatyckich, w której Toruń żywo uczestniczył.
Wszystko powyższe wysunęło Toruń na czoło miast pruskich i spowodowało rozgłoś pięknego Torunia jako gloria Borussiae (chwały Prus) i ornamentum Poloniae (ozdoby Polski) oraz Regina Vistulae (Królowej Wisły) - patrz: Toruń zachwyca.

 

Spośród setek toruńskich zabytków najwybitniejszymi i najcenniejszymi w skali światowej są obiekty gotyckie, zarówno w architekturze, jak i dziełach sztuki ruchomych.

To właśnie gotycka architektura sakralna oraz gotyckie budowle publiczne mają największą wartość artystyczną i historyczną, co wynika z ich monumentalizmu, nowatorskich ówcześnie rozwiązań architektonicznych oraz z zachowanej do dziś dużej ich liczby.

Średniowieczne kościoły toruńskie posiadają wyraz silnie indywidualny, co spowodowało, że należą do pierwszorzędnych przykładów sztuki gotyckiej północnoeuropejskiej. Poza architekturą sakralną szczególnie wyróżniają się niesakralne gotyckie budowle, jak np. Ratusz Staromiejski, Dwór Bractwa św. Jerzego, oba zamki, mury obronne z systemem bram, baszt i pozostałościami barbakanów, czy ogromna liczba kamienic patrycjuszowskich i mieszczańskich. Wszystkie one posiadają cechy, które stawiają je w rzędzie unikatowych w skali międzynarodowej.

 

Budowniczowie średniowiecznego i nowożytnego Torunia czerpali z prestiżowych wzorów innych miast hanzeatyckich. To świadczy o historycznej pozycji Torunia i jego intensywnych związkach z Europą Zachodnią, a także o przynależności do wspólnoty kulturowej i cywilizacyjnej, odmiennej wobec wielu innych dużych, zabytkowych miast polskich (zobacz: Toruń - Hanzeatyckie emporium).

Z drugiej jednak strony Toruń nie tylko wzorował się na najlepszych, ale również sam stanowił wzór. Tu bowiem powstawały monumentalne rozwiązania i dzieła architektury i sztuki gotyckiej, które następnie stawały się inspiracją dla innych (zobacz też: Toruń - miasto NAJ-pierwsze).