Ekonomia d. Gimnazjum Akademickiego
Ekonomia jest unikatowym przykładem budynku oświatowego, którego bryła i detal architektoniczny zachowały się do naszych czasów. Obiekt jest najstarszym tego typu w Polsce północnej. Był częścią Gimnazjum Toruńskiego - renesansowej uczelni półwyższej i wiązał się z XVI-wiecznymi planami utworzenia w Toruniu uniwersytetu

Stare Miasto, ul. Piekary 49
200 ma na zach. od Rynku Staromiejskiego
obecna funkcja: siedziba wydziałów Sądu Okręgowego
możliwość zwiedzania: nie

Jest unikatowym przykładem budynku oświatowego, którego bryła i detal architektoniczny zachowały się do naszych czasów. Obiekt jest najstarszym tego typu w Polsce północnej.
Budynek wzniesiony z inicjatywy burmistrza Heinricha Strobanda w latach 1596-1601, w okresie renesansowej świetności Torunia (zobacz: Królowa Wisły - Toruń w czasach świetności).
Był bursą dla słynnego toruńskiego Gimnazjum Akademickiego - renomowanej uczelni półwyższej. Budowa budynku związana była z planami utworzenia w Toruniu uniwersytetu dla Prus Królewskich, co było jedną z wielu wizji rozwoju Torunia, realizowanych przez burmistrza Strobanda, a do realizacji czego pierwsze kroki podjęli w 1595 r. przedstawiciele gimnazjów toruńskiego, gdańskiego i elbląskiego. W tym celu w roku następnym Rada miejska Torunia przeznaczyła na budowę bursy kwotę 1800, a Rada miejska Gdańska 666 florenów, co umożliwiło pod koniec 1598 r. oddanie budynku w stanie surowym. Uroczyste otwarcie bursy nastąpiło 1 stycznia 1601 r.
Budynek miał na celu stworzenie dobrych warunków życia i nauki dla studentów przyjezdnych. Dla młodzieży uboższej istniała też pewna liczba miejsc bezpłatnych oraz takich, za które pobierano obniżone opłaty. Łącznie w budynku mogło mieszkać około 50 osób, z których część miała zapewniony na miejscu wikt.
Działka, na której powstały zabudowania Ekonomii rozciągała się między ul. Piekary na wschodzie a nieistniejącymi już dziś murami miejskimi na zachodzie. Do murów dobudowano równoległy do głównego gmachu budynek oficyny, a kolejny od południa prostopadle łączył oba. Powstał w ten sposób wewnętrzny dziedziniec.
Przebudowany później gmach, posiada jedynie fragmentarycznie zachowane szczyty przy krótszych, prostopadłych do ulicy bokach.
Manierystyczny szczyt południowy Ekonomii widoczny od ul. Piekary
Po głośnym tumulcie toruńskim w 1724 r., kiedy miasto zostało zmuszone do przekazania dawnego klasztoru franciszkańskiego - będącego siedzibą Gimnazjum Akademickiego - bernardynom, tutaj 5 stycznia 1725 r. ulokowano całe Gimnazjum wraz ze słynną i bogatą biblioteką.
Odtąd budynek mieścił hall, izbę rektora i salę audytoryjną, na I piętrze sale zajęć, na II piętrze pomieszczenia dla studentów, i bibliotekę. Oficyna boczna mieściła mikeszkanie rektora. Oficyna tylna o charakterze gospodarczym wychodziła na uliczkę przy murach; usytuowano w niej wjazd, kuchnię i drewutnię, a na piętrze izby dla studentów. Dziedziniec zamykał od północy ganek.
Odtąd budynek mieścił hall, izbę rektora i salę audytoryjną, na I piętrze sale zajęć, na II piętrze pomieszczenia dla studentów, i bibliotekę. Oficyna boczna mieściła mikeszkanie rektora. Oficyna tylna o charakterze gospodarczym wychodziła na uliczkę przy murach; usytuowano w niej wjazd, kuchnię i drewutnię, a na piętrze izby dla studentów. Dziedziniec zamykał od północy ganek.

Budynek na rzucie litery L. Część południową stanowi wydłużony w głąb działki prostokąt dawnej gotyckiej kamienicy mieszczańskiej (z dawną sienią od frontu), włączonej w gmach Ekonomii
W trakcie kampanii napoleońskiej (zobacz: Toruń napoleoński. Napoleon w Toruniu) budynek uległ znacznej dewastacji, został zamieniony na francuski (w 1807 r.) i rosyjski szpital wojenny (1813 r.), co stało się przyczyną dużych strat w wyposażeniu uczelni, zasobnej biblioteki i stanie technicznym gmachu. W 1822 r. przeprowadzono generalny remont.
Po 1855 r., kiedy gimnazjum przeniesiono do nowowybudowanego gmachu przy ul. Zaułek Prosowy na Nowym Mieście (>>>), rozebrano znaczną część zabudowań tylnych i oficyn, a w budynku głównym mieściły się szkoły żeńskie; w okresie międzywojennym gimnazjum z niemieckim językiem wykładowym. Po II wojnie światowej w budynku urządzono internat dla uczniów szkół średnich oraz Szkołę Podstawową nr 8; w latach 1975-1995 siedzibę miało tu Wojewódzkie Biuro Geodezji i Terenów Rolnych.
Obecnie we władaniu Sądu Okręgowego.
Na fasadzie budynku umieszczono pamiątkową tablicę z okazji 400-lecia powstania Gimnazjum Akademickiego.
Wewnątrz, w dawnej sali audytoryjnej zachował się m.in. oryginalny renesansowy strop.
Wewnątrz, w dawnej sali audytoryjnej zachował się m.in. oryginalny renesansowy strop.