Kamienica Rynek Staromiejski 19

 

 

Kamienica gotycka, której budowę rozpoczęto ok. 1300 r. jest trójosiowa. W późnym renesansie (około 1600 r.) przemodelowano fasadę do aktualnych ówcześnie form stylowych; ponownie fasada nieco przekształcona została w XIX wieku. Na wysokości 2. i 3. kondygnacji posiada charakterystyczne dla toruńskiego renesansu i manieryzmu profilowane wnęki okienne zakończone łukami półokrągłymi z trzema kluczami.

 

Wnętrze posiada historyczny układ i podział na trakt tylny i przedni. Na parterze charakterystyczna dla toruńskich kamienic wysoka sień z boczną (zachodnią) ścianą ceglaną zdobioną tynkowanymi na biało ostrołukowatymi wnękami. Jednak na przełomie XIX i XX w. zaburzono oryginalną powierzchnię wysokiej sieni wydzielając w niej ścianą działową od wschodu klatkę schodową.

W głębi na nieco wyższym poziomie trakt tylny.

 

Gotycka ściana boczna wysokiej sieni zdobiona jest dwiema ostrołukowymi wnękami

 

 

► Kamienica była własnością Johanna Baumgarta (1661-1719), burmistrza toruńskiego, burgrabiego królewskiego w Toruniu, ławnika Ziemi Chełmińskiej. Starannie wykształcony w toruńskim Gimnazjum Akademickim oraz na uniwersytetach francuskich i holenderskich pełnił w Toruniu wiele ważnych funkcji, m.in. burmistrza, burgrabiego królewskiego w Toruniu, dyrektora mennicy toruńskiej. Znany był jako bibliofil i kolekcjoner, właściciel pokaźnej biblioteki (zobacz: Dawne biblioteki toruńskie).
Johann Baumgart pozostawił cenne dzieło opisujące Toruń - Manuscriptum Baumgartianum (Observata ąuedam nobilis senatus civitatis Thorunensis), które napisał pomiędzy rokiem 1715 a 1719, chcąc przedstawić miasto Toruń w stanie sprzed zniszczeń bombardowania szwedzkiego w 1703 r. Jest to wyjątkowa pozycja w historiografii toruńskiej. Ten opis przytaczali późniejsi kronikarze toruńscy. Znajdujemy go w pracy XVIII-wiecznego wybitnego historyka toruńskiego, Jacoba Heinricha Zernecke wydanej w 1727 r., w topograficzno-historyczno-statystycznym opisaniu Torunia i okolic Pratoriusa z 1832 r., w znajdującym się w toruńskim Archiwum Państwowym manuskrypcie „Opisania kościołów Torunia..." Wernickego z około 1836 r.

 

Wewnątrz bogate, niezwykle cenne manierystyczne polichromie stropowe (zobacz: Malowidła w kamienicach toruńskich).

Na parterze w wysokiej sieni: pośród dekoracji roślinnej w tondach zdobionych okuciowo renesansowe przedstawienia popiersi postaci w charakterystycznych dla epoki strojach. Oddaje to panującą w XVI/XVII w. modę patrycjatu toruńskiego, wzorowaną na strojach zachodnioeuropejskich.

 

    

Fragment polichromowanego stropu belkowo-deskowego w wysokiej sieni. Pośród dekoracji roślinnej w tondach zdobionych okuciowo przedstawienia popiersi postaci w charakterystycznych dla epoki strojach.

 

Na I piętrze traktu przedniego: strop brusowy z dekoracją malarską z 1675 r. w postaci rozrzuconych kwiatów na niebieskim tle (motyw taki pojawia się w Toruniu w wielu innych kamienicach, jednak nie pochodzi z jednego warsztatu), napisów na bordiurach, pośrodku charakterystyczny dla nowożytnego Torunia (i pozostałych dwóch wielkich miast pruskich) zestaw trzech herbów - Torunia, Prus Królewskich i Królestwa Polskiego. Taka kompozycja w dawnym Toruniu podkreślała toruńską rację stanu rozumianą jako nierozerwalny związek tych trzech terytoriów z jednoczesną wzajemną ich odrębnością i dużą niezależnością. Jest to także wymowna manifestacja patriotyczna ówczesnych właścicieli kamienicy.
Dołączona inskrypcja głosi w tłumaczeniu: Niech miastu i krajowi dobrze się powodzi. A wszystko będzie tam także w pełni rozkwitać.

 

 

    
Na I piętrze traktu tylnego dekorację stropu stanowią różne motywy: akanty, kompozycje kwiatów, rocaile, owoce, polichromia z pocz. XVIII w.
 

   
W pomieszczeniu traktu przedniego na II piętrze również znajdują się wyjątkowe polichromie. Dekoracje stanowią schematycznie malowane czerwone akanty na intensywnie niebieskim tle. Na deskach wzdłuż biegnie pas ornamentu, bordiura obiegająca strop, jasny akant na szaro-błękitnym tle.
 

   
W trakcie tylnym pomieszczenia II piętra eksponowana na stropie polichromia to dwubarwny szaro-czerwony akant na ugrowym tle.