Plac Bankowy Mariana Rapackiego
Widok na północno-wschodnią część dawnego placu Bankowego, przed 1915 r.21 grudnia 1946 r. zmieniono nazwę placu Bankowego na plac Mariana Rapackiego.
Pierwotnie plac nie miał nazwy. Przestrzeń ta zaczęła się kształtować po rozebraniu zachodniego odcinka średniowiecznych murów miejskich oraz Bramy Starotoruńskiej, co nastąpiło przed 1890 r. Odsłoniła się wtedy dzisiejsza wschodnia pierzeja placu. Następnie przy północnej części ob. placu w 1906 r. zbudowano reprezentacyjny i okazały gmach Banku Rzeszy (dziś Collegium Maximum UMK mieszczące Muzeum Uniwersyteckie). Z kolei od południa plac zamknięty był zabudowaniami gazowni miejskiej, rozebranymi w końcu lat 40. XX w. Od zachodu natomiast zamykała nieistniejąca już dziś neogotycka brama Bydgoska, rozebrana w 1922 r.
W maju 1891 r. przez plac i sąsiednią ulicę Kopernika uruchomiona została linia tramwajowa łącząca Przedmieście Bydgoskie z dworcem Toruń Miasto przez Rynek Staromiejski (zobacz: Historia tramwajów toruńskich).
Pierwotnie plac nie miał nazwy. Przestrzeń ta zaczęła się kształtować po rozebraniu zachodniego odcinka średniowiecznych murów miejskich oraz Bramy Starotoruńskiej, co nastąpiło przed 1890 r. Odsłoniła się wtedy dzisiejsza wschodnia pierzeja placu. Następnie przy północnej części ob. placu w 1906 r. zbudowano reprezentacyjny i okazały gmach Banku Rzeszy (dziś Collegium Maximum UMK mieszczące Muzeum Uniwersyteckie). Z kolei od południa plac zamknięty był zabudowaniami gazowni miejskiej, rozebranymi w końcu lat 40. XX w. Od zachodu natomiast zamykała nieistniejąca już dziś neogotycka brama Bydgoska, rozebrana w 1922 r.
W maju 1891 r. przez plac i sąsiednią ulicę Kopernika uruchomiona została linia tramwajowa łącząca Przedmieście Bydgoskie z dworcem Toruń Miasto przez Rynek Staromiejski (zobacz: Historia tramwajów toruńskich).
Widok dawnego placu Bankowego ok. 1900 r. w kierunku płd.-wsch.
Ukształtowany w ten sposób nowy plac Torunia, będący elementem na trasie łączącej Stare Miasto z dzielnicą Przedmieście Bydgoskie, nie miał bezpośredniego połączenia z centrum - Rynkiem Staromiejskim. Trasa ta wiodła średniowiecznym jeszcze szlakiem przez dawną ulicę Starotoruńską, ob. Kopernika.
Wobec tego w 1915 r. w parterze barokowej kamienicy przy ul. Piekary 37 architekt Karl Cäsar zaprojektował przebicie dla skrócenia komunikacji z ulicy Różanej (Rynku Staromiejskiego) do placu i dalej do Przedmieścia Bydgoskiego. Powstał tzw. Łuk Cezara - przejście w rodzaju bramy.
Widok wschodniej części dawnego placu Bankowego przed 1920 r.W 1931 r. bezimiennemu dotąd placu nadano nazwę Bankowy, od najbardziej monumentalnej budowli tego miejsca.
Przestrzeń została nieco zmieniona, gdy w 1936 r. poszerzono przebicie pod Łukiem Cezara o kolejne przejścia i przejazdy, którymi wytyczono też linie tramwajową. Plany poszerzenia Łuku Cezara powstały jednak już w 1926 r., ale wobec protestów społecznych dot. wyburzenia zabytkowych domów, zdołano wtedy rozebrać jedynie neorenesansową zdobioną kamienicę z 1891 r. tyłem stykającą się z domem przy ul. Piekary 35. Dla mieszkańców domów zaplanowanych do wyburzenia, zbudowano w 1926 r. kamienicę miejską przy ul. Mickiewicza 32.Fotografia po lewej: widok przed 1926 r., fotografia po prawej: widok w 2023 r.
Układ komunikacyjny na palcu został ostatecznie zmieniony na początku lat 70. XX w., kiedy m.in. zlikwidowano tu linię tramwajową, zlikwidowano jezdnie pod gmachem banku i obsadzono kolejnymi drzewami i obsiano trawą otwartą przestrzeń placu.
Obecnie plac jest placem tylko z nazwy. Charakter przestrzeni jako otwartego placu w rozumieniu urbanistycznym zanikł wraz nadaniem mu charakteru parkowego łączącego się z Plantami.
Dziś niektórzy placem Rapackiego nazywają nawet okolice fontanny Cosmopolis, albo pomnika Piłsudskiego, albo placu Artylerii Polskiej. A jeszcze niektórzy dopiero w tej chwili dowiadują się o jakimś placu Artylerii Polskiej w Toruniu :-)
Dziś niektórzy placem Rapackiego nazywają nawet okolice fontanny Cosmopolis, albo pomnika Piłsudskiego, albo placu Artylerii Polskiej. A jeszcze niektórzy dopiero w tej chwili dowiadują się o jakimś placu Artylerii Polskiej w Toruniu :-)
 |
|
 |
Widok od południowego-zachodu na dawny Bank Rzeszy
po lewej: ok. 1915 r. | po prawej: w 2020 r.
po lewej: ok. 1915 r. | po prawej: w 2020 r.
21 grudnia 1946 r. nazwę placu zmieniono nadając mu patrona Mariana Rapackiego, zmarłego dwa lata wcześniej nie związanego z Toruniem działacza spółdzielczego i niepodległościowego.
