Katedra Trójcy Św. w Chełmży
Katedra Św. Trójcy w Chełmży wśród zabytków architektury sakralnej Ziemi Chełmińskiej zajmuje szczególną pozycję. Wśród kościołów Polski północnej najpełniej prezentuje typ wielowieżowego bogato ukształtowanego założenia katedralnego

Chełmża, ul. Tumska
180 m na wsch. od Rynku
21 km na płn. od Torunia
Msze św.:
w niedziele: godz. 6.45, 8.15, 9.30, 11.00, 12.30, 18.00
w dni powszednie: godz. 7.00, 8.00, 18.00 (od 3 listopada do Świąt Wielkanocnych o godz. 17:00)
w dni powszednie: godz. 7.00, 8.00, 18.00 (od 3 listopada do Świąt Wielkanocnych o godz. 17:00)
Widok od wejścia głównego w stronę prezbiterium
Katedra Św. Trójcy w Chełmży wśród zabytków architektury sakralnej Ziemi Chełmińskiej zajmuje szczególną pozycję, nie tylko ze względu na swe miejsce w hierarchii administracji kościelnej. Wśród kościołów Polski północnej najpełniej prezentuje typ wielowieżowego bogato ukształtowanego założenia katedralnego.
Najstarsza, wzniesiona w drugiej połowie XIII wieku wschodnia część kościoła nawiązywała do wzorców nadreńskich katedr romańskich, przede wszystkim w formie zastosowanego planu i ukształtowania architektury zewnętrznej.
Najstarsza, wzniesiona w drugiej połowie XIII wieku wschodnia część kościoła nawiązywała do wzorców nadreńskich katedr romańskich, przede wszystkim w formie zastosowanego planu i ukształtowania architektury zewnętrznej.
Budowę rozpoczęto z inicjatywy pierwszego biskupa chełmińskiego, Heidenreicha (Heidenryka) aktem erekcyjnym z 22 lipca 1251 r. Tym samym jest to - obok kościoła Świętojańskiego w Toruniu - najstarszy obiekt murowany na Ziemi Chełmińskiej.
W 1260 r. w płd. ramieniu transeptu katedry pochowano bł. Jutę von Sangerhausen.
W 1268 r. budującą się katedrę dotknął pożar powstały w wyniku oblężenia przez plemiona pruskie.
Budowę korpusu ukończono w 1359 r.
Budowę korpusu ukończono w 1359 r.
W katedrze pochowano mistrzów krzyżackich: krajowych: Helmericha von Würzburg (1264 r.), Ludwiga von Schippen (1299 r.) i Konrada Sack (1306 r.) oraz wielkiego mistrza Siegfrieda von Feuchtwangen (1311 r.).
W wyniku oblężenia litewsko-tatarskiego w 1422 r. katedrę ponownie dotknął pożar, zniszczeniu uległy szczyty, wieże i większość sklepień.
W 1692 r. wzniesiono obecny barokowy hełm na wieży północnej z fundacji Rady Miejskiej Torunia. Pieniądze na to pochodziły z odszkodowania, jakie Rada Torunia wypłaciła biskupowi Kazimierzowi Janowi Opalińskiemu tytułem potyczek między luteranami a katolikami, do których doszło w czasie procesji Bożego Ciała w Toruniu w 1688 r. Materialną pamiątką wybudowanej wieży (zwanej wieżą Opalińskiego lub toruńską) jest zachowany historyczny tzw. kubek chełmżyński z wygrawerowanym na metalowej oprawce napisem informacyjnym.
W ciągu wieków świątynię odwiedziło wielu polskich królów: Władysław Jagiełło, Kazimierz Jagiellończyk, Zygmunt August, Zygmunt III Waza wraz z synem Władysławem oraz Jan III Sobieski.
W 1821 r., po powiększeniu diececji chełmińskiej o tereny Pomorza Gdańskiego katedra Świętej Trójcy w Chełmży została zdegradowana i stała się kościołem parafialnym, a siedzibę biskupa przeniesiono do Pelplina. W 2. poł. XIX w. rozebrano przylegające do kościoła krużganki i zabudowania kapituły.
W 1950 r. w wyniku wyładowań atmosferycznych wybuchł pożar, który dokonał znaczących zniszczeń zabytku. Pożar ten legenda łączy ze wspomnianym kubkiem chełmżyńskim.
Odbudowa świątyni trwała w latach 1968-1971.
W 1960 r. dawna katedra została podniesiona do godności kolegiaty, w 1982 r. papież Jan Paweł II nadał jej tytuł bazyliki mniejszej, a w 1994 r. kościół stał się konkatedrą nowo utworzonej diecezji toruńskiej, wprost nawiązującej do dawnej diecezji chełmińskiej.
Najcenniejsze zabytki wnętrza
Dzięki zachowaniu wielu elementów wyposażenia zwiedzenie katedry daje okazję do zapoznania się z czołowymi osiągnięciami pomorskiego rzemiosła artystycznego. Do najcenniejszych obiektów godnych zainteresowania należą m.in.: fragment płyty nagrobnej wielkiego mistrza krzyżackiego Siegfrieda von Feuchtwangena, który przeniósł stolicę Zakonu Krzyżackiego z Wenecji do Malborka w 1309 roku.
W pobliżu ww. płyty nagrobnej znajdują się gotyckie rzeźby Złożenia do Grobu z początku XVI wieku z toruńskiego warsztatu tryptyku św. Wolfganga.

Jej korpus zdobią rzeźby Chrystusa Salwatora, czterech ewangelistów i czterech ojców kościoła (na parapecie schodów). Na baldachimie znajdują się rzeźby aniołów i w zwieńczeniu późnogotycka figura Chrystusa Zmartwychwstałego z XVI w.

Obok ołtarza stoi naturalnej wielkości późnogotycka figura Chrystusa dźwigającego krzyż.

W ołtarzu obraz na płótnie przedstawiający scenę ukazania się Chrystusa Zmartwychwstałego bł. Jucie. Obraz namalowany został przez Tadeusza Kuntzego, jednego z najwybitniejszych malarzy polskiego baroku, wykształconego w Rzymie.
Po bokach stoją drewniane figury śś. Andrzeja i Jana Nepomucena, nad obrazem herb Junosza, Duch Święty w postaci gołębicy i wyżej pelikan karmiący pisklęta.
Stopnie schodów prowadzących do kaplicy bł. Juty wykonano w XVIII w. z pociętej gotyckiej płyty nagrobnej wielkiego mistrza krzyżackiego Siegfrieda von Feuchtwangena, zmarłego w 1311 r. i pochowanego w katedrze chełmżyńskiej.

Ołtarz był fundowany przez bpa Andrzeja Leszczyńskiego, został zaprojektowany przez nadwornego architekta Giovanniego Battistę Ghisleniego.

Każda arkada siedziska jest trójlistna, zwieńczona sterczyną. Całość jest bogato płaskorzeźbiona gotyckimi motywami geometrycznymi, a szczególnie wyróżniają się motywy roślinne na kapitelach kolumienek bocznych.

W niszy przypominającej łuk triumfalny umieszczono postać biskupa, pogrążoną w półśnie, otoczoną przez personifikacje cnót teologicznych i kardynalnych.
Na ścianie południowej prezbiterium epitafia biskupów: Kazimierza Szczuki (zm. 1694 r.), Adama Kosa (zm. 1661 r.), Kazimierza Opalińskiego (zm. 1693 r.), bliżej ołtarza głównego: obraz olejny na płótnie Pokłon Trzech Króli autorstwa fenomenalnego, rozchwytywanego artysty w swoim czasie, malarza barokowego Luca Giordano (1634-1705), będący darem od króla pruskiego dla ewangelików chełmżyńskich, pierwotnie znajdował się w kościele św. Mikołaja.
Na łuku tęczowym późnogotycka grupa Wielkiej Pasji z początku XVI wieku, charakteryzująca się wysokim poziomem wykonania oraz nowatorskim opracowaniem plastycznym, zapowiadającym nowy, realistyczny kierunek w sztuce.


W środkowym polu umieszczono współczesny obraz stojącej postaci księdza dzieło artysty malarza Andrzeja Warszyckiego z Torunia, nad nim mały obraz Matki Boskiej Niepokalanej
► Zobacz też: Reliwkie bł. Frelichowskiego >>>

Według starych podań w łańcuch świecznika wplecione są sznury konopne i włosy niewiast, dzięki czemu głowa zwierzęcia się porusza. Kiedy jest słoneczna pogoda – głowa jelenia obraca się w stronę ołtarza, jednak gdy zanosi się na deszcz, zwraca się w kierunku wyjścia z kościoła.