Przysiek

W czasach przedrozbiorowych Przysiek wchodził w skład terytorium miasta Torunia. Znajdował się tu jeden z największych toruńskich ośrodków produkcyjno-przemysłowych

 

Lokalizacja
powiat toruński, gmina Zławieś Wielka
8 km na zach. od Rynku Staromiejskiego
 
 
Przysiek to miejscowość wiejska położona niecałe 8 km na zachód od toruńskiego Rynku Staromiejskiego, przy drodze krajowej nr 80 Toruń-Bydgoszcz. Jej historia sięga średniowiecza i związana jest z Toruniem - Przysiek był jednym z najważniejszych toruńskich folwarków miejskich, wchodzących w skład toruńskiego terytorium od 1457 r.
Dziś stanowi jedno z większych podtoruńskich osiedli mieszkaniowych.
 
W czasach państwa krzyżackiego Przysiek był wsią czynszową należącą do komturii toruńskiej. Pierwsze pisemne informacje o Przysieku pochodzą z 1346 r. i odnoszą się do utrzymywania przez mieszkańców m.in. Przysieka kościoła parafialnego w Starym Toruniu.
W 1457 r. wraz z innymi pokrzyżackimi dobrami ziemskimi został nadany miastu Toruniowi przez króla Kazimierza Jagiellończyka (zobacz: Przywileje kazimierzowskie dla Torunia) za jego wkład i zasługi w czasie polsko-krzyżackiej wojny trzynastoletniej.
W następnych wiekach Przysiek stał się ważnym toruńskim ośrodkiem przemysłowym, jednym z największych obok LubiczaKaszownika. Pierwsze wzmianki o istnieniu tu miejskiego folwarku pochodzą z roku 1558. Gospodarstwo posiadało ziemię orną, dwa ogrody, łąki i pastwiska, na których wypasała się wielka ilość owiec.
 
Duże zasługi w rozwoju folwarku pod koniec XVI wieku miał burmistrz Torunia, zarządca dóbr miasta - Heinrich Stroband. Za jego sprawą w latach 1597-1601 zbudowano murowany dwór, budynki inwentarskie, niemały młyn wodny oraz oczyszczono dwa stawy. W 1608 roku Rada miejska Torunia założyła w Przysieku duży browar; piwo tu produkowane było szynkowane w Piwnicy Przysieckiej w Ratuszu Staromiejskim. Z kolei budowa gorzelni w 2. poł. XVII w. zmieniła charakter folwarku na kompleks przemysłowo-rolniczy.
Browar i gorzelnia przynosiły skarbowi Torunia duże zyski. Zgodnie z uchwałą Rady miejskiej właściciele okolicznych gospód i zajazdów musieli zaopatrywać się w nim w piwo i wódkę (zobacz: Browary i piwo toruńskie w okresie przedrozbiorowym). W 1689 roku udział przysieckiego folwarku w dochodach Torunia wynosił 33%. Jednak w związku z wojnami w pierwszej połowie XVIII wieku nastąpił spadek produkcji.
Jako zakłady miejskie obiekty te były dzierżawione przez mieszczan toruńskich.
 
    
Dwór zarządcy folwarku toruńskiego w Przysieku na rysunku Georga Friedricha Steinera, 1. poł. XVIII w.
 
 
Cały przysiecki zespół został zniszczony w czasie oblężenia szwedzkiego w 1703 roku, jednak ze względu na jego znaczenie dość szybko podjęto stopniową odbudowę. Obrabowany i spustoszony został Przysiek też w 1734 r. przez oddziały Stanisława Leszczyńskiego w czasie walki o tron Polski między Augustem III Sasem a Stanisławem Leszczyńskim. Toruński ośrodek w Przysieku podupadł ostatecznie po I rozbiorze Polski w 1772 roku, kiedy to został odcięty granicą zaboru pruskiego od pozostającego przy Polsce Torunia (zobacz: Toruń w okresie przedrozdbiorowym). Stał się wtedy własnością Królestwa Prus.
W październiku 1793 r. w Przysieku kilka dni kwaterował gen. Jan Henryk Dąbrowski, dowódca oddziału powstańców kościuszkowskich, którzy w niedalekim Czarnowie stoczyli walki z oddziałem pruskim.
Od 1803 roku nieczynna była już gorzelnia, a po 1815 roku także browar. Folwark przysiecki ponownie stał się gospodarstwem rolnym i w 1833 roku został sprzedany prywatnemu właścicielowi. Od 1866 r. do 1939 r. był własnością rodziny Neumann, którzy rozbudowali dwór, założyli park, w 1900 r. szkołę podstawową dla Polaków i Niemców. Po II wojnie światowej został znacjonalizowany.
 
 

Interesujące miejsca w Przysieku

 

Dwór manierystyczny

Dwór powstał w latach 1597- 1601 jako siedziba zarządcy tutejszego folwarku miejskiego toruńskiego. Kilkakrotnie był rozbudowany i przebudowany, m.in. w 1737 r., w 1793 r., na przełomie XIX i XX w. otrzymał obecną formę dzięki włascicielowi - architektowi Ludwigowi Neumann. Odrestaurowany był w latach 2002-2004 przez Diecezję Toruńską - nowego właściciela.
Całość obiektu utrzymana jest w stylu eklektycznym, z pozostałościami cech manierystycznych (m.in. zdobnictwo szczytów). Wieża rozdzielona gzymsami na trzy kondygnacje, zwieńczona jest dzwonowatym hełmem ze ślepą latarnią.
 

Park

Park otaczający dwór o powierzchni 6 ha, założony przez XIX-wiecznego właściciela, Ludwiga Neumanna w 1892 r. Sprowadził on do parku liczne okazy drzew egzotycznych, m.in. daglezję zieloną - drzewo iglaste z obszaru Ameryki Północnej.
Znajdują się tu też groby ostatnich właścicieli folwarku.
Niestety obecnie (2019 r.) park jest niepielęgnowany, zaniedbany zarasta dziką roślinnością
 

Dawny browar toruński

Browar wraz z suszarnią czyli słodownią, opodal młyn, oba z XVII w z cechami stylistycznymi manieryzmu.
W budynku dawnego browaru z 1608 r. mieści się teraz hotel.
Z kolei budynek dawnego młyna 2-kołowego z 1661 r. uległ spaleniu w 1725 r. po czym został odnowiony, obecnie jest częściowo zrekonstruowany.
 
Wokół folwarku, browaru i ogrodów zachował się mur, a w nim dwie bramy: wjazdowa i przy browarze.
  • drukuj
  • poleć artykuł
Komentarze użytkowników (0)
Brak komentarzy. Bądź pierwszy - dodaj swój komentarz
Dodaj swój komentarz:


pozostało znaków:   napisałeś znaków:

Kontakt

tel. 56 621 02 32
biuro@toruntour.pl
formularz kontaktowy
 
 
   
Właścicielem i operatorem Toruńskiego Portalu Turystycznego funkcjonującego pod domeną toruntour.pl jest Toruński Serwis Turystyczny, Toruń, ul. Rabiańska 3 (mapa), tel. 66 00 61 352, NIP: 8791221083.
Materiały zawarte w Toruńskim Portalu Turystycznym www.toruntour.pl należą do ich autorów lub właściciela serwisu i są objęte prawami autorskimi od momentu powstania Portalu w 2015 r. Wszelkie wykorzystywanie w całości lub we fragmentach zawartych informacji bez zgody Wydawcy Serwisu jest zabronione.
Polityka cookies
 
Jeżeli chcesz opublikować swój artykuł lub napisać do Toruńskiego Portalu Turystycznego ponieważ gdzieś do tekstu wkradł się błąd, chcesz nawiązać współpracę lub po prostu przekazać swoją opinię, możesz to zrobić używając adresu mailowego biuro@toruntour.pl. Żadna wiadomość nie pozostanie bez odpowiedzi!
 
Zostań naszym patronem. Poznaj szczegóły i możliwości tutaj