Toruńskie muzea i ich kolekcje związane są przede wszystkim z bogatymi dziejami miasta i pierwszorzędnie dokumentują i obrazują jego historię i sztukę artystyczną, poprzez liczne, wysoko cenione eksponaty.

Ratusz Staromiejski, Dom Kopernika i Muzeum Toruńskiego Piernika są najbardziej znanymi i najpopularniejszymi muzeami w Toruniu. 
► Pierwsze z nich, poza pięknymi, zabytkowymi wnętrzami, pokazuje na kilku wystawach stałych głównie kulturę artystyczną miasta okresu świetności (do rozbiorów w 1793 r.), stojącą niegdyś na niebywale wysokim poziomie (zobacz: Zabytki dawnej sztuki toruńskiej).
► Drugie, poza obrazowaniem życia i dzieła wielkiego astronoma, jest najdoskonalszym w Polsce przykładem gotyckiej, hanzeatyckiej kamienicy mieszczańskiej średniowiecza, jej wnętrza i architektury, tak charakterystycznej dla dawnego emporium hanzeatyckiego, i najlepiej zachowanej gotyckiej kamienicy w Polsce.
Kolejnym muzeum dotyczącym wyłącznie miasta jest ► Muzeum Historii Torunia w Domu Eskenów, przedstawiające burzliwe i skomplikowane dzieje Torunia.
Wiele niezwykle cennych dzieł dawnej sztuki toruńskiej, zwłaszcza gotyckiej, prezentuje także ► Muzeum Diecezjalne. Znaleźć tu można najcenniejsze i wybitne dzieła sztuki gotyckiej, barokowej - głównie rzeźby, malarstwa, złotnictwa. Również siedziba tego muzeum - gotycka kamienica patrycjuszowska jest dobrym przykładem wnętrza i wyposażenia średniowiecznej i barokowej toruńskiej kamienicy mieszczańskiej.

Bardzo dobrym i jednym z najcenniejszych w skali europejskiej barokowych domów patrycjuszowskich z wyposażeniem wnętrza jest ► Kamienica Pod Gwiazdą.
To od tych właśnie obiektów, należy rozpocząć poznawanie historii i sztuki dawnego wielkiego Torunia.

 

Toruńskie zbiory muzealne to jednak także obiekty i kolekcje unikatowe, wyjątkowe, nie tylko związane z Toruniem. Cenne i bogate są  ► zbiory sztuki gotyckiej przede wszystkim z Pomorza i Śląska (w Galerii Sztuki Gotyckiej oraz w Muzeum Diecezjalnym), a zupełnie unikatowy i jedyny tak duży w Polsce jest zespół  ► wysokiej klasy artystycznej gotyckich witraży.

Bogata i reprezentatywna jest duża ► Galeria Malarstwa Polskiego od XVIII w. do 1939 r. prezentowana w kilku salach Ratusza Staromiejskiego. Zobaczyć można tu ponad 200 obrazów spośród bogatego, bo liczącego ok. 1400 dzieł, jakie w swoich zbiorach posiada muzeum. Ekspozycja ta obejmuje dzieła wszystkich wielkich artystów, których twórczość wyznaczała wszystkie kolejne etapy sztuki polskiej.

Jednym z największych w Polsce i najbogatszych w zbiory jest toruńskie ► Muzeum Etnograficzne dokumentujące kulturę ludową kilku regionów północnej Polski.

Zupełnie unikatowe i wyjątkowo cenne są zbiory ► Muzeum Uniwersyteckiego i Biblioteki Uniwersyteckiej. To tu znajdują się np.: zbiory sztuki od ceramiki antycznej z VII/VI w. p.n.e., poprzez kolekcję malarstwa europejskiego od XVI do XVIII w. (m.in. obrazów z warsztatu Jana Brueghela Starszego) po dzieła kultur pozaeuropejskich z XVII-XIX w., ponadto słynna renesansowa Srebrna Biblioteka fundacji pary książęcej Anny Marii i Albrechta Hohenzollerna, a także Archiwum Emigracji - bogate zbiory dorobku kultury polskiej na obczyźnie w XX-w., jedyne w Polsce konsekwentnie gromadzone wszelkiego rodzaju archiwa i pamiątki emigracyjne.

Zbiory prekolumbijskie z Ameryki Łacińskiej, bogate kolekcje etniczne z różnych regionów świata można natomiast podziwiać w ► Muzeum Podróżników im. Tony Halika.

Unikatowe i cenne są ► zbiory sztuki Dalekiego Wschodu, z których najstarsze obiekty powstały w czasach panowania dynastii Shang-In (1660-1028 p.n.e.).

W Toruniu znajdują się też jedne z najstarszych i największych (ponad 200 tys. eksponatów) ► zbiorów archeologicznych z wieloma unikatowymi w skali polskiej obiektami. Niestety jednak obszerna, kilkuczęściowa wystawa archeologiczna została zlikwidowana w 2011 r.

 

Zwiedzenie wszystkich muzeów zajęłoby kilka dni.
Zdecydowana większość muzeów jest nieczynna w poniedziałki. Poza sezonem turystycznym są czynne zwykle od godz. 10 do 16. Godziny otwarcia zmieniają się w sezonie turystycznym. Wtedy niektóre z muzeów w różne dni tygodnia pracują nawet do godz. 20. Przed wyruszeniem na zwiedzanie radzimy dobrze upewnić się, czy muzeum jest otwarte.
► Zobacz niżej wszystkie muzea w Toruniu