Ta dzielnica stanowi dziś część śródmieścia Torunia. W obecnym kształcie powstała w końcu XIX w. jako znaczne skupisko funkcji wojskowych; to dziedzictwo obecnie stanowi o wyjątkowości i charakterze dzielnicy. Zastąpiła ona dawne północno-wschodnie, sięgające swą historią średniowiecza, przedmieście Nowego Miasta Torunia, od 1637 r. funkcjonujące pod nazwą kwartał św. Katarzyny.
W średniowieczu i w XVI w. obszar ten nie należał do najgęściej zaludnionych i zurbanizowanych. Przeważały tu ogrody, a zabudowa mieszkalna znajdowała się na przedbramiu nieistniejącej już dziś gotyckiej Bramy św. Katarzyny. Natomiast po okresie wojen szwedzkich w 1629 r. kiedy szczególnie ucierpiały kwartały Przedmieścia Chełmińskiego: Przedmieście św. Wawrzyńca i Przedmieście św. Jerzego, najbardziej zaludnionym z przedmieść toruńskich stało się właśnie Przedmieście św. Katarzyny.

 

Przedmieście to rozciągało się wzdłuż Nowego Miasta od jego północno-wschodniej strony, aż do Wisły. Przecinała je „nowa droga” do Golubia, prowadząca od Bramy św. Katarzyny. U wylotu Bramy skupiała się stała zabudowa przedmiejska. Po południowej stronie drogi stała kaplica (kościół św. Katarzyny), od wezwania której całemu przedmieściu nadano nazwę. Tu również znajdowała się rzeźnia nowomiejska, którą zlikwidowano w czasie fortyfikowania miasta w XVII w. (tworzenia umocnień bastionowych, zobacz: Historia obronności i fortyfikacji w Toruniu). Nowożytne obwarowania wytyczono tuż za średniowiecznymi murami miejskimi; od tej strony broniły miasta cztery bastiony, od północy: Odcinkowy, Św. Katarzyny, Kawaler (najpotężniejszy) i Nowy. Za wałami od strony Kaszownika znajdowała się cegielnia. Ku wschodowi teren przedmieścia podwyższał się, a jego rzeźba stawała się bardziej urozmaicona. Na wzgórzach były ogrody mieszczan, za nimi popielnik, w pobliżu kopalnia i warzelnia saletry.

Z Przedmieścia św. Katarzyny wydzielono później Przedmieście św. Jakuba (Przedmieście Jakubskie), które, podobnie jak inne przedmieścia, zostało zniszczone w 1813 r. w czasie wojen naopelońskich (zobacz: Toruń napoleoński. Napoleon w Toruniu).

 

Po zmianach administracyjnych i politycznych związanych z rozbiorami (zobacz: Toruń w przededniu rozbiorów), teren Przedmieścia włączono ponownie w granice miasta w 1884 r. i wytyczono nowy układ urbanistyczny, zachowany do dziś, jako tzw. Wilhelmstadt - na cześć cesarza Wilhelma. Do tej pory obszar ten zajmowany był przez obwałowania, bastiony i fosy pasa wewnętrznego Twierdzy Toruń.

 

Widok sprzed 1884 r. na obwałowania bastionowe i fosy (konkretnie bastion II Kawaler) zajmujące przyszły obszar Wilhelmstadt. W tle dominuje kościół św. Jakuba na Nowym Mieście

 

 

Mapa obwarowań twierdzy toruńskiej z okresu 1873-1877 z oznaczonym (linia koloru pomarańczowego) obszarem przyszłego Wilhelmstadt

 

Na zewnątrz dzielnicę tę otoczył nowy pierścień fortów założony w 1878 r., przez który prowadziły bramy: Przy Kaszowniku oraz Lubicka (zobacz: Pierścień wewnętrzny Twierdzy Toruń). Większą, północną część tego obszaru przeznaczono na koszary i wojskowe budynki szpitalne oraz magazynowe, gospodarcze i administracyjne wojska. W ten sposób Wilhelmstadt stał się największym w Toruniu skupiskiem jednostek wojskowych, zarówno w czasach niemieckich (zaboru pruskiego), jak i polskich w okresie międzywojennym 1920-1939. W 1888 r. na potrzeby wojska i mieszkańców cywilnych tej dzielnicy zbudowano niewielki dworzec kolejowych Thorn Stadt (Toruń Miasto).

Pozostałą część dzielnicy, położoną wzdłuż Nowego Miasta, podzielono szachownicowo na tereny pod zabudowę mieszkaniową, pozostawiając w centrum obszerny plac św. Katarzyny z nowym garnizonowym kościołem św. Katarzyny, zbudowanym w latach 1894-1897 r. Jego strzelista wieża stała się najwyższą wieżą w Toruniu, a wezwanie wprost nawiązuje do dawnej, sięgającej XIV w. świątyni stojącej w niemal w tym samym miejscu.

Dzielnica ta charakteryzuje się symetrycznym układem urbanistycznym względem osi płn.-wsch / płd.-zach., przebiegającej przez środek pl. św. Katarzyny. Niegdyś główną i reprezentacyjną arterią była nie ul. Warszawska (Friedrichstrasse) jak obecnie, ale Wilhelmstrasse (obecna ul. Piastowska), wiodąca od dworca Toruń Miasto do placu. Zaprojektowano ją jako obsadzoną drzewami aleję - promenadę do jazdy konnej, parad wojskowych i spacerów.

 

 

W końcu lat 90. XIX w. zapoczątkowano w południowych kwartałach dzielnicy budowę kilkukondygnacyjnych wielkomiejskich kamienic czynszowych o ekskluzywnych standardach. Tutaj też, w sąsiedztwie dworca powstały okazałe narożne kamienice administracyjno-mieszkaniowe: jedna była siedzibą wicekonsulatu rosyjskiego, druga Inspektoratu Kolei Królewskiej. Zabudowa tworzona była przez berlińskich architektów i naśladowała trendy popularne wówczas w stolicy państwa, stąd na pocz. XX w. Wilhelmstadt zaczęto potocznie nazywać "Kleine Berlin" (małym Berlinem).

 

Mapa centrum Torunia z 1912 r. z oznaczonym (linia koloru pomarańczowego) obszarem Wilhelmstadt

 

18 stycznia 1920 r. z dworca Toruń Miasto ulicą Piastowską uroczyście i paradnie wkroczyło do Torunia wojsko polskie, przejmujące na mocy traktatu wersalskiego Toruń i Pomorze włączone właśnie do II Rzeczypospolitej po okresie zaborów. Upamiętnieniem tego wydarzenia jest stojący u wylotu na plac św. Katarzyny ulicy Piastowskiej pomnik gen. Józefa Hallera, dowódcy polskich oddziałów "błękitnej armii".

 

 

Centralny i reprezentacyjny plac dzielnicy leży ok. 700 m na wsch. od Rynku Staromiejskiego i tylko ok. 180 m na płn.-wsch. od Rynku Nowomiejskiego.
W 1894 r. bliżej południowo-zachodniej jego pierzei rozpoczęto pierwsze prace związane z budową kościoła św. Katarzyny. Części placu po obu stronach kościoła (tj. za prezbiterium i przed wejściem głównym) wyposażono w dekoracyjne podjazdy, natomiast obszerną część po północno-wschodniej stronie kościoła miał stanowić zieleniec. Jednak w wyniku sprzeciwu Urzędu Królewskiej Fortyfikacji przeznaczono go na wojskowy plac apelowy. Funkcje tę zmieniono po II wojnie światowej urządzając tu istniejący do dziś parking (rozbudowany o część podziemną w 2010 r.).
Południowo-zachodnia pierzeja placu wytyczona została niemal po fragmencie linii północno-wschodniego odcinka murów miejskich Nowego Miasta Torunia.
Z każdego narożnika placu wybiegają po dwie prostopadłe ulice, a kolejna (ul. Szpitalna) dodatkowo z południowo-zachodniej pierzei.
Wzdłuż wszystkich pierzei wytyczono jezdnie o dość znacznej szerokości (ok. 15-18 m), które obsadzono drzewami (z wyjątkiem jezdni wzdłuż południowo-zachodniej pierzei).

Stojący niemal pośrodku placu kościół od początku pełni funkcję kościoła garnizonowego, początkowo armii pruskiej, obecnie polskiej. Zbudowany dla ewangelików, od 1920 r. służy katolikom. Tradycją i wezwaniem nawiązuje do średniowiecznego kościoła z ok. 1360 r. istniejącego tu - w obrębie średniowiecznego Przedmieścia św. Katarzyny - do 1814 r. Więcej >>>

 

 

To ciekawa architektonicznie i bogato zdobiona kamienica z elementami stylu neorenesansu i neobaroku, z rozbudowaną częścią portalową. Pierwotnie zwieńczona była neobarokową wieżyczką z latarnią.
Tutaj mieściło się Studio Pomorskiej Rozgłośni Polskiego Radia, powstałej w Toruniu w 1935 r. Budynki rozgłośni i maszt nadawczy zbudowano w lewobrzeżnej części miasta, na Stawkach (w styczniu 1945 r. zabudowania te zostały wysadzone w powietrze przez wycofujących się Niemców). Rozgłośnia toruńska dysponowała mocą 24 kW i tym samym była wtedy drugą pod względem mocy po stacji Warszawa-Raszyn.
Rozgłośnia Pomorska odegrała ważną rolę w propagowaniu zagadnień nurtujących regionalne środowisko kulturalne i artystyczne. 
► Więcej >>>

 

To jeden z nielicznych w Toruniu przykładów neobaroku francuskiego z przełomu XIX i XX w. Budynek jest narożny, posiada 9-osiową rytmiczną elewację od strony placu św. Katarzyny oraz mniejszą, 2-osiową od strony ulicy św. Katarzyny. Naroże kamienicy jest ścięte i zwieńczone trójelewacyjną kondygnacją wyrastającą ponad pozostałe części kamienicy, nadającą dodatkowego szczególnego monumentalizmu, podkreśla też położenie budynku u zbiegu dwóch pierzei - reprezentacyjnego placu oraz głównej ulicy Nowego Miasta.
► Więcej >>>

 

Kamienica, stojąca przy płn.-zach. pierzei placu św. Katarzyny, została wybudowana w końcu XIX w. jako elegancka kamienica czynszowa wielomieszkaniowa. Jest bogato wyposażona w stylowe piece kaflowe, sztukaterie, zdobione drzwi, szafki wnękowe.
Elewacja podzielona jest pionowo na 3 główne części. W jej ornamentyce dominują cechy neorenesansu francuskiego.

► Więcej >>>

 

(pl. św. Katarzyny 8)
Piękny neogotycki budynek, którego budowę ukończono w 1900 r. przeznaczony był dla Szkoły Średniej dla Chłopców (Knaben Mittelschule). Szkoła ta jednak pierwotnie funkcjonowała w budynku przy ul. Jęczmiennej na Nowym Mieście (dawna Szkoła Obywatelska dla Chłopców). Jej przeniesienie tutaj, do nowego budynku, wynikało z reorganizacji placówek szkolnych.
Działała ona tutaj nieprzerwanie do 1920 r. Po włączeniu Torunia i Pomorza do Polski w 1920 r. w budynku rozpoczęła działalność Polska Szkoła Wydziałowa Koedukacyjna.

 

(pl. św. Katarzyny, przed kościołem)

Pomnik odsłonięto 3. maja 1927 r. dzięki inicjatywie i staraniom dziekana Dowództwa Okręgu Korpusu VIII w Toruniu, ks. Sienkiewicza. Pięciometrowej wysokości pomnik wykonano ze sztucznego marmuru wg projektu znanego toruńskiego rzeźbiarza Ignacego Zelka. Pomnik został zniszczony przez Niemców rękami aresztowanych Polaków na początku II wojny światowej. Odtworzono go (rzeźbiarz Krzysztof Mazur) z inicjatywy proboszcza parafii garnizonowej św. Katarzyny, ks. Karczewskiego i odsłonięto 15. sierpnia 2007 r. w dniu Święta Wojska Polskiego.
W lewej ręce Matka Boska trzyma Jezusa z krzyżem, w prawej berło królewskie. U jej stóp ryngraf orła białego.

 

(pl. św. Katarzyny, za kościołem)

Kamień z tablicą odsłonięto 27. września 2008 r. Inicjatorką upamiętnienia komendantów Okręgu Pomorskiego ZWZ-AK była prof. Elżbieta Zawacka oraz Fundacja Archiwum i Muzeum Pomorskie AK i WSP.
Na obelisku została umieszczona tablica poświęcona pięciu dowódcom: Józefowi Chylińskiemu, Rudolfowi Ostrihanskyemu, Janowi Pałubickiemu, Józefowi Ratajczakowi i Franciszkowi Trojanowskiemu. Obelisk i okolicznościowy folder przypominający sylwetki zasłużonych żołnierzy ufundowały wspólnie Gmina Miasta Toruń, samorząd wojewódzki, Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa oraz Urząd ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych.
Okręg Pomorski Związki Walki Zbrojnej Armii Krajowej obejmował bardzo duży obszar: teren dawnego województwa pomorskiego, Wolne Miasto Gdańsk, część dawnych Prus Wschodnich. Były to ziemie wcielone w czasie wojny do Rzeszy. Siedziba Okręgu Pomorskiego AK znajdowała się nieopodal - przy ul. Warszawskiej 8.

 

(pl. św. Katarzyny / ul. Piastowska)

Pomnik proj. Andrzeja Borcza odsłonięto 13 sierpnia 2012 r., w 139. rocznicę urodzin generała. Przedstawia postać w mundurze, w rozpiętym płaszczu, z pochyloną głową i wspierającego się laską.
Napis na cokole brzmi: „Generał Józef Haller 1873 – 1960” oraz „Dowódcy Frontu Pomorskiego wyzwolicielowi Torunia w styczniu 1920 Roku Honorowemu Obywatelowi Naszego Miasta Mieszkańcy Torunia 13 VII 2012”.

Generał Józef Haller był jednym z najwybitniejszych dowódców w historii Wojska Polskiego, zwycięski uczestnik walk o niepodległość, dokonujący symbolicznych zaślubin Pomorza i Polski z morzem, trwa w naszej pamięci jako postać niezwykła, otoczona nimbem narodowego bohatera. Niech jego życie i dzieło będą dla nas wszystkich inspiracją w staraniach o dobro dzisiaj i pomyślne jutro naszej rzeczy wspólnej, naszej Rzeczypospolitej - napisał prezydent w liście, który odczytał Nałęcz.

 

(ul. Leona Szumana 2)

Narożny neoklasycystyczny budynek powstał w 1893 r. na narożnej działce przy placu św. Katarzyny i ulicy później nazwanej imieniem Leona Szumana. Pierwotnie wejście znajdowało się od ul. Szumana, zmienione na obecne (od placu) po II wojnie światowej.
Była to obszerna klinika dra Leona Szumana (1852-1920), wyposażona w nowoczesny sprzęt i narzędzia chirurgiczne.

► Więcej >>>

 

To jedna z najbardziej okazałych i monumentalnych kamienic tej dzielnicy. Została zbudowana w 1896-1897 r. jako narożna przy ul. Warszawskiej i placu 18 Stycznia.
Wiosną 1900 r. do tej neobarokowej reprezentacyjnej kamienicy wielkomiejskiej przy ówczesnej Friedrichstrasse przeniósł się konsulat Cesarstwa Rosyjskiego w Toruniu.
Wcześniej jednak, od 1885 r. konsulat ten działał przy ul. M. Kopernika.
Okazała narożna kamienica ma formy neobarokowe z charakterystyczną wieżyczką.

 

Bogato zdobiona reprezentacyjna kamienica z 1898 r. o dominujących elementach neorenesansowych.
Tutaj w czasie II wojny światowej, w latach 1942-1945 mieściła się siedziba polskiego sztabu Okręgu Pomorze Armii Krajowej, co upamiętnia stosowna tablica na fasadzie. Stąd w okupowanej przez Niemców Polsce w czasie II wojny światowej wychodziły szyfrowane rozkazy Komendy Okręgu przeznaczone dla komendantów podokręgów i meldunki do Komendy Głównej AK. 
► Więcej >>>

 

(plac 18 Stycznia 4)

Budynek powstał w 1892 r. jako siedziba Inspektoratu Kolei Królewskiej (Königlische Eisenbahn Inspektion). Po włączeniu Torunia do II Rzeczypospolitej w 1920 r. w przejętym przez władze polskie gmachu umieszczono biura administracji Polskich Kolei Państwowych.

Po II wojnie światowej zlokalizowano tu przychodnie lekarską PKP. Od 1999 r. działa tu Przychodnia Specjalistyczna "OLK-MED", będąca spadkobiorczynią tradycji branżowego lecznictwa kolejowego w Toruniu.

 

Kamienica została zbudowana w 1896 r. wg projektu berlińskich architektów, budowniczych rządowych Hermana Solfa i Franza Wichardsa. Projekt i realizacja została wysoko ocenione przez współczesnych, skoro omawiano je nawet na łamach fachowego czasopisma architektoniczno-budowlanego berlińskiego „Zentralblatt der Bauverwaltung” w 1897 r.

Głównym wyróżnikiem kamienicy jest zastosowanie w elewacjach surowej ciemnej cegły połączonej kontrastowo z jasnym tynkiem. Cegła licówka i profile ceglane pełnią tu rolę dekoracyjną i jednocześnie nawiązują do gotyckiej architektury mieszczańskiej.

 

(ul. Wały Sikorskiego 23/25)
Muzeum mieści się w dawnych koszarach (podwalni) Bastionu IV Odcinkowego, zwanych też Koszarami Nowej Bramy Chełmińskiej. To element pierścienia wewnętrznego Twierdzy Toruń, budowany w latach 1880-1885.
Nazywany też Koszarami Nowej Bramy Chełmińskiej.
Pierwotnie stacjonowało tu 150 - 180 żołnierzy zabezpieczających Nową Bramę Chełmińską, która stała w osi obecnej ul. Uniwersyteckiej, oraz wzniesiony po 1882 r. nowy odcinek wewnętrznego pierścienia fortyfikacji.
Koszary zbudowano na części przekształconego dawnego Bastionu IV Odcinkowego (pochodzącego z czasów budowy bastionowej twierdzy toruńskiej dokonanej na podstawie akceptacji króla Zygmunta III Wazy z 1590 r.). 

Od 2018 r. obiekt adaptowany został na Muzeum Twierdzy Toruń.

 

(ul. Wały Sikorskiego 29)

Element wewnętrznego pierścienia Twierdzy Toruń, zbudowany w 1884 r. pod wałem ziemnym łączącym Bastion IV Odcinkowy z Fortem św. Jakuba.  

Mieścił schron i prochownie wojenne.
Po 1920 r.: Koszary Bogusławskiego, w których stacjonował 8 batalion łączności.

 

(ul. Wały Sikorskiego 26-28)

To element pierścienia wewnętrznego Twierdzy Toruń, bud. po 1886 r. w formie schronu podwalniowego w linii kurtyny łączącej Fort św. Jakuba i Bastion IV Odcinkowy, zbudowanej w latach 1880-1885.
Zlokalizowana jest przy zachodnim - ślepym odcinku ul. Wały Sikorskiego, stanowiącej granicę Przedmieścia św. Katarzyny (Wilhelmstadt). Do początku  lat 90. XX w. obiekt ten i najbliższe okolice były w gestii wojska, od tego czasu teren ten jest niezagospodarowany i zaniedbany, porasta dziką rośłinnością a sama Bateria Dobrzyńska pozostaje na pastwę losu.

 

(ul. Dąbrowskiego 6)

Element pierścienia wewnętrznego twierdzy, 1887-1892.
Potężny 3-kondygnacyjny schron należący do Urzędu Aprowizacyjnego Twierdzy Toruń.  Mieścił  magazyn prowiantu z piekarnią i małą wytwórnią lodu. Piekarnia umożliwiała wypiek ok. 30 tys. bochenków chleba dziennie.

 

(ul. Dąbrowskiego 6)

Budynek w sąsiedztwie magazynu prowiantowego i piekarni. Zbudowany po 1888 r. jako miejsce składowania paszy dla koni wojskowych.

Obecnie wchodzi w skłąd Centrum Handlowego Twierdza.

 

(ul. Dąbrowskiego 1)
Wojskowy szpital garnizonowy zbudowany został w 1890 r. jako kolejny budynek szpitala wojskowego. Służył dla prawie 6 tys. żołnierzy toruńskiego garnizonu. Składał się z dużego jednopiętrowego bloku szpitalnego z salą operacyjną, bloku administracyjnego, zabezpieczonego schronem ujęcia wody pitnej, budynków zaplecza - magazynów, kuchni, pralni, składu opału, prosektorium, kaplicy. Po włączeniu Torunia w 1920 r. do II Rzeczypospolitej funkcjonował tu (do wybuchu II wojny światowej) VIII Wojskowy Szpital Okręgowy oraz VIII Składnica Sanitarna oraz szefostwo weterynarii Okręgu Korpusu VIII. Obecnie Wojskowa Specjalistyczna Przychodnia Lekarska.

 

To jeden z dwóch dużych kompleksów koszarowych zbudowanych na Wilhelmstadt, powstał w latach 1880-1882. Zajmuje kwartał między ul. Dobrzyńska - pl. św. Katarzyny - ul. Gregorkiewicza - ul. Wały Sikorskiego. W okresie pokoju odbywały się tu szkolenia rekrutów.
Koszary te mogły pomieścić około jednego pułku piechoty, zapewniając żołnierzom podstawowe warunki do szkolenia i odpoczynku.
► Więcej >>>

 

(ul. Dobrzyńska 6)

Dwa budynki mieszkalne z 1905 r., każdy 4-rodzinny, zlokalizowano przy północnym krańcu pruskich koszar artyleryjskich. Przeznaczone były dla wyższej kadry oficerskiej.
Wyróżniają się swoja formą architektoniczną, charakterystyczną dla pocz. XX w.; mamy więc tu elementy nawiązujące do neobaroku berlińskiego (hełmowe zwieńczenie, szczyt) oraz nieregularność i niesymetryczność bryły, co z kolei było jedną z cech secesji.

 

(ul. Wola Zamkowa 19)

Budynek klasycystyczny z 1888 r., zbudowany jako siedziba Urzędu Królewskiej Fortyfikacji, pełniący tę funkcję do 1918 r. Urząd zajmował się wszelkimi kwestiami dot. intensywnie rozbudowywanej wtedy Twierdzy Toruń, zaliczanej do grupy I - największych i najważniejszych twierdz obronnych w całym Cesarstwie Niemieckim.
Budynek powstał na skraju średniowiecznego Nowego Miasta, w bezpośrednim sąsiedztwie nowej, rozwijanej od lat 1878-1884 dzielnicy Wilhelmstadt (Przedmieście św. Katarzyny).
► Więcej >>>

 

(ul. św. Jakuba 14)

Decyzja o budowie toruńskiej pralni garnizonowej zapadła jesienią 1886 r. Pruskie władze wojskowe postanowiły wtedy wznieść pralnie w Toruniu i w Bydgoszczy oraz budynek dla kadetów w Chełmnie, więzienie w Królewcu i koszary dla kawalerii w Poznaniu i Gliwicach. 

Budynek zbudowany w 1890 r. służył jako centralna pralnia pruskiego garnizonu toruńskiego, po 1920 r. garnizonu polskiego. Był w posiadaniu wojska do 2014 r. Po 2018 r.  przekształcony na mieszkania. Z zabytkowym obiektem połączona została zupełnie nowa zabudowa wielomieszkaniowa od strony ul. Poniatowskiego; razem tworzą spójną całość. 

 

(ul. Warszawska 11)
Dom Żołnierza przy ulicy Warszawskiej został oddany do użytku w kwietniu 1933 r. Powstał głównie dzięki składkom społeczeństwa, ze wsparciem finansowym pospieszyli głównie mieszkańcy Pomorza, datki napływały jednak również z odległych krańców II RP. W budynku zostało między innymi ulokowane najnowocześniejsze w przedwojennym Toruniu kino Mars.
Był to jeden z wielu budynków publicznych zbudowanych w Toruniu w okresie międzywojennym w stylu modernizmu. Powstał w wyniku prowadzonej od 1927 r. przebudowy i rozbudowy dawnego pruskiego magazynu wojskowego na cele kulturalny toruńskiego garnizonu.
Obiekt służył wojsku do 2011 r., następnie w 2016 r. stał się własnością Województwa kujawsko-pomorskiego, które po rozbudowie i modernizacji przeznaczy go na Kujawsko-Pomorski Impresaryjny Teatr Muzyczny.
► Więcej >>>

 

(ul. Piastowska 7)

Obecnie mieści dwa wydziały Sądu Rejonowego.

Budynek powstał w 1909 r. z przeznaczeniem na Bahnhofs Hotel (Hotel Dworcowy z 30 pokojami i restauracją na parterze), stąd nad wejściem zobaczyć można płaskorzeźbę uskrzydlonego koła, będącego symbolem kolei żelaznej.

W latach 1952-1981 użytkowany był przez Uniwersytet Mikołaja Kopernika, początkowo jako Dom Akademicki nr 2, później nr 4; protokoły komisji rektorskich wspominają, że mieszkali w nim najbardziej zdyscyplinowani żacy. Od końca lat 50. XX w. był jedynym koedukacyjnym akademikiem przeznaczonym dla małżeństw studenckich.

 

Budynek dworca zbudowano w stylu neogotyckim równocześnie z mostem kolejowym przez Wisłę w 1888 r. Ze względu na ograniczenia przestrzenne w rejonie fortecznym, gdzie się znajduje, jest to dworzec niewielki, jedynie osobowy (dlatego właśnie w pobliżu śródmieścia nie ma głównego dworca, jak to jest w innych miastach). Jednakże ówcześnie miał nieporównywalnie większe znaczenie niż obecnie, a także niż położony po przeciwnej stronie Wisły obecny Dworzec Główny.
18. stycznia 1920 r. Dworzec stał się miejscem powitania polskich wojsk wkraczających do wyzwolonego Torunia (zobacz: Polska odzyskuje Pomorze). W 1938 r., z okazji wizyty marszałka Edwarda Rydza-Śmigłego, został przebudowany i otynkowany dla nadania mu bardziej "polskiego" charakteru. Taki pozostał do dziś.

 

(ul. Gregorkiewicza 9)
Kamienica narożna powstała wg projektu z 1927 r. Jest to pierwszy w Toruniu budynek modernistyczny w nurcie funkcjonalizmu, zaprojektowany dla 16 rodzin toruńskich podoficerów, przez architekta warszawskiego, Kazimierza Tołłoczko. Pierwotnie stanąć miał w Warszawie przy ul. Ułańskiej.

Składa się z dwóch skrzydeł prostopadłych wzajemnie i równoległych odpowiednio do krzyżujących się ulic.